poniedziałek, 29 sierpnia 2022

Zagroda Gburska i Rybacka w Nadolu

 https://muzeumpuck.pl/zagroda-gburska-i-rybacka



Projekt budowy zespołu elektrowni w rejonie Jeziora Żarnowieckiego stał się przyczyną podjęcia działań związanych z organizacją skansenu w Nadolu. Ochroną konserwatorską objęto tradycyjną XIX-wieczną zagrodę wiejską. Skansen otwarto równocześnie z Kamienicą Mieszczańską znajdującą się w Pucku 23 czerwca 1987 r. i obecnie w jego obrębie znajdują się: domostwo, zabudowania gospodarcze oraz obiekty towarzyszące jak studnia, piwnica, wozownia, gołębnik, kierat, pasieka, wędzarnia i piec chlebowy.
Chata, w której koncentrowało się życie trzypokoleniowej rodziny, posadowiona jest w głębi podwórza, odgrodzona od części gospodarczej ogrodem kwiatowym. W jej najbliższym sąsiedztwie znajdują się piwnica, studnia oraz warzywnik.
Stodoła posadowiona jest równolegle do drogi z możliwością obustronnego wjazdu na klepisko z drogi i z podwórza. Obecnie w stodole znajduje się ekspozycja poświęcona historii pszczelarstwa pomorskiego.
W skład zespołu wchodzi wielofunkcyjna obora, która pod jednym dachem mieściła pomieszczenia dla koni, bydła, trzody chlewnej, owiec i drobiu. Do obory dobudowana została wozownia. Kompleks wzbogaciła niedawno zrekonstruowana chata rybacka, remiza i scena.

środa, 10 sierpnia 2022

Rdzawka - kościół zbójecki na stokach Piątkowej

 https://www.geocaching.com/geocache/GC38Y3B

49°34'34"N 19°56'22"E 
Uwaga na dzieci i psy! położony tuż przy ruchliwej Zakopiance


Więcej zdjęć: https://photos.app.goo.gl/px5gQgxU2sHio7W8A


Jadąc zakopianka z Chabówki w stronę Nowego Targu, pod Piatkowa (714 m n.p.m.) mija sie drewniany kościół ukryty w kepie drzew. Wiadomo, ze powstal w 1757 r., ale przez kogo zostal wzniesiony i dlaczego tak daleko od ludzkich siedzib? Bywa nazywany kosciólkiem na Piatkowej, w Rdzawce lub po prostu "u krzyza". Formalnie kosciól pw. sw. Krzyza jest filia parafii w Chabówce.

Wedlug legendy ufundowal go zamozny kupiec w miejscu, gdzie napadniety przez zbójników, wzywajac pomocy Bozej, zostal cudownie ocalony. Zbójnicy rzeczywiscie mogli upodobac sobie rejon Piatkowej, bowiem latwo tu bylo zaskoczyc kupiecka karawane pnaca sie mozolnie pod góre.


Sieniawa - kościół św. Antoniego

 

Więcej zdjęć: https://photos.app.goo.gl/SJjbp1uETnc6e4GYA

Kościół pw. Św. Antoniego Padewskiego z I. poł. XVIII w.; konstrukcji zrębowej, otoczony podcieniami; wnętrze: polichromia z 1845 r., wyposażenie gł. z poł. XVIII w. Świątynię otaczają otwarte podcienia (soboty) wsparte na słupach.



We wnętrzu znajdują się trzy ołtarze późnobarokowe z ok. połowy XVIII w. W dwukondygnacyjnym ołtarzu głównym umieszczono obrazy współczesne. W lewym ołtarzu bocznym do niedawna znajdował się otoczony miejscowym kultem obraz Matki Boskiej Sieniawskiej z pierwszej połowy XVIII w., ale został przeniesiony do nowego kościoła. W prawym ołtarzu obrazy ukazują św. Józefa z dwunastoletnim Chrystusem i św. Barbarę. Cennymi zabytkiem malarstwa są stacje Drogi Krzyżowej z XVIII w. Ze sprzętów wyróżnia się prosta ambona z wielobocznym korpusem i prospekt organowy. Kościółek w Sieniawie zachował się w nie zmienionym stanie od czasu budowy

Rabka - kościół-muzeum

 49°28'35"N   20°10'5"E położony w górze wsi, przy drodze



Kościół pw. Św. Marii Magdaleny z pocz. XVII w.; jednonawowy, konstrukcji zrębowej, pobity i pokryty gontami; wyposażenie gł. z XVII i XVIII w.; obecnie Muzeum Regionalne im. Wł. Orkana. Nawa i prezbiterium nakryte stromym dachem wspartym na gotyckiej więźbie storczykowej. W dachu wysoka sygnaturka z latarnią. Bryła kościoła zdominowana przez potężną izbicową wieżę, szerszą od korpusu budowli. Przy prezbiterium, na zewnątrz kościoła ołtarzyk z rzeźbioną grupą Ukrzyżowania z XVIII w. 

Zdjęcia - https://photos.app.goo.gl/s4cJ25cXobQc8tiM6



Wnętrze, nakryte sklepieniami pozornymi, podpartymi w nawie filarami, ozdobione polichromią z 1802 r. z fragmentami starszej, z 1628 r. W barokowym ołtarzu głównym m.in. obrazy św. Trójcy, św. Franciszka i św. Dominika. Ołtarze boczne, chór muzyczny i organy pochodzą z 1778 r. W kościele znajduje się etnograficzna ekspozycja muzealna obrazująca ludową kulturę materialną i duchową mieszkańców Rabki i okolicznych wsi.

  • Muzeum jest czynne we wszystkie dni tygodnia z wyjątkiem wtorków.
  • godz. 9.00-16.00. normalny: 6 zł (normalny) i ulgowy 4 zł, Dzieci do lat 7 – bezpłatnie.
  • www.muzeum-orkana.pl

Drewniaki na pogorzu wielickim

 Łapanów - kościół

Kościół pw. Św. Bartłomieja Apostoła z 1529 r.; orientowany, drewniany, konstrukcji zrębowej, oszalowany. Dach dwuspadowy, jednokalenicowy, pokryty blachą z barokową wieżyczką z latarnią. W 1614 r. powiększona o kaplicę. Kościół jednonawowy, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium i zakrystią i prostokątną kaplicą nakrytą kopułą z latarnią. Polichromia z 1843 r. wykonana przez Mecnera i Wojciechowskiego. Ołtarz główny późnobarokowy, z 1873 r. wykonany przez P. Korneckiego, z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem; ołtarze boczne późnobarokowe z XIX w.; obrazy: Św. Barbary z XIX w., Przemienienia Pańskiego z XIX w., Św. Anny Samotrzeć z przełomu XVI i XVII w. i Matki Boskiej z XVII w. Ambona z XIX w.; chrzcielnica kamienna, gotycka z XVI w.; kamienne epitafium M.Łapki. Drewniana, izbicowa dzwonnica z XVIII w., konstrukcji słupowej, z dachem namiotowym


Bochnia - dzwonnica

Dzwonnica z 1991 r., zrekonstruowana po pożarze w 1987 r. Na wzór obiektu z I poł. XVI w.; konstrukcji słupowej, oszalowana, z ostrosłupowym hełmem pokrytym gontem. Wieżę zbudowano w konstrukcji słupowej z drewna dębowego. Szkielet budowli stanowi dziewięć głównych słupów. Cztery wyznaczają naroża, cztery rozmieszczone są w połowie długości ścian. Środkowy słup, zwany królem, sięga aż po konstrukcję ostrosłupowego hełmu. Dzięki dobrej statyce odpowiadała też potrzebom dzwonnicy (dzwony zawieszano w izbicy).


Dwór w Woli Zręczyckiej - "Bella Vita"

https://www.geocaching.com/geocache/GC4HAVB


Modrzewiowy dwór "Bella Vita" zbudowany w latach 1876-1879 przez Feillów, z niewielkimi zmianami przetrwał do dziś. Budynek dworu parterowy, częściowo podpiwniczony, dach łamany, (więźba drewniana, łamana z symetrycznymi lukarnami doświetlającymi ) fundamenty kamienne. Ściany zewnętrzne i stropy z bali modrzewiowych (konstrukcja wieńcowa). Wejście do hollu i recepcji przez ganek po stopniach z piaskowca. Stropowa belka nośna przedniej elewacji, na szerokości ganku wsparta na czterech kolumnach z piaskowca, nawiązujących do stylu doryckiego. Obecnie we dworze mieści się pensjonat.


Wchodzi się do dużej kwadratowej sieni, z której prowadzą drzwi do głównego pokoju z wyjściem na ogród. W stropie widoczne drewniane legary. Dawne wyposażenie dworu nie zachowało się. Dookoła dworu znajduje się niewielki park.


Raciechowice - dwór

Dwór z II. poł. XVIII w.; na planie prostokąta, konstrukcji zrębowej, potynkowany, nakryty dachem polskim z lukarnami. Zbudowany został w 1760 r., na planie wydłużonego prostokąta z wnętrzem o dwóch traktach rozdzielonych korytarzykiem. W środkowej części elewacji frontowej znajduje się niewielki ryzalit związany z facjatą w dachu. W trójkątnym szczycie facjaty umieszczone są  herby Leliwa i Nowina, dawnych właścicieli Raciechowic. Pierwotnie nad wejściem znajdował się rokokowy kartusz z fragmentem wiersza Jana Kochanowskiego i datą budowy dworu (obecnie w Muzeum Regionalnym w Myślenicach). W sieni zachowany jest murowany kominek z XVIII w.

Gruszów - kościół

N49.85297 E20.20718

Kościół parafialny pw. Rozesłania Świętych Apostołów z I. poł. XVI w.; konstrukcji zrębowej, oszalowany, pokryty gontami i blachą; wyposażenie gł. z XVIII-XIX w Kościół późnogotycki, jednonawowy. Nawa i prezbiterium nakryte są wspólnym dachem wielopołaciowym z sygnaturką z latarnią. Od zachodu przy nawie znajduje się prostokątna wieża z nadwieszoną izbicą, nakryta blaszanym daszkiem namiotowym. Wyposażenie kościoła:- eklektyczny ołtarz główny z figurami Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz świętych Filipa i Andrzeja Apostołów.- późnobarokowe ołtarze boczne . Znajdują się w nich m.in. XVIII- wieczne obrazy świętych: w prawym Mikołaja, w lewym Erazma.- późnorenesansowe tabernakulum z XVII w., z postacią Chrystusa Salwatora.- obraz Chrystusa Ukrzyżowanego z XVII w.- neobarokowa ambona z XIX w.,- malowane stacje Drogi Krzyżowej z XVIII/XIX w.- późnobarokowy krucyfiks.

Wiśniowa

GPS: N49.78761 E20.11730 
Kościół na górce przy zakręcie.


Zabytkowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Marcina biskupa jest głównym miejscem kultu w parafii wiśniowskiej. Usytuowany jest razem z dzwonnicą pośrodku zabytkowego parku lipowego.



Kościół św. Marcina w Wiśniowej pochodzi z lat 1720-1730, w XIX wieku gruntownie wyremontowany i przebudowany. Bryła kościoła składa się z prezbiterium i szerszej, wyższej nawy, do której przylega kruchta. Świątynia zbudowana w konstrukcji zrębowej, nakrywa ją dwukalenicowy dach. Wnętrze ozdobione bogatą polichromią, głównie o motywach roślinnych, wykonaną w 1910 roku. W kościele znajduje się pięć ołtarzy, w głównym obraz Matki Boskiej Wiśniowskiej z XVII w., słynący łaskami. Inne elementy wyposażenia to barokowa ambona z końca XVII w., późnobarokowa kamienna chrzcielnica z 2 poł. XVIII w. oraz krucyfiks z XVII w. W świątyni przechowywane proporce AK "Kamiennik". 

Szczepanów - zabudowa

Układ urbanistyczny z XVIII w. Istotne miejsce w tym układzie zajmuje zespół kościelny z folwarkiem plebańskim, oraz tzw. miejsce urodzin Św. Stanisława, z kaplicą, legendarną studnią oraz drugim kościołem w obrębie cmentarza. Do połowy XX w. w Szczepanowie dominowała zabudowa drewniana. We wsi występowały trzy rodzaje zagród: wielobudynkowe (budynek mieszkalny, inwentarski, stodoła), dwubudynkowe (budynek mieszkalno-inwentarski, stodoła) i jednobudynkowe (budynek mieszkalno-inwentarski). Budynki były wznoszone w konstrukcji zrębowej na planach prostokątów, nakrywano je dachami czterospadowymi poszytymi słomą, a ściany bielono. Dominował jednotraktowy układ wnętrza domu. Na początku XX w. coraz częściej jako pokrycie dachu zaczęto stosować dachówkę ceramiczną, co doprowadziło do zmiany formy dachu na dwuspadowy.

Mokrzyska - zespół zabudowy drewnianej

Zespół zabudowy drewnianej. We wsi można zobaczyć zespół charakterystycznych dla regionu Małopolski chałup budowanych w stylu krakowskim. Dach dwu- lub czterospadowy. Ściany o konstrukcji wieńcowej wyprawiano gliną i bielono je na biało lub niebiesko. Stosowano również konstrukcję przysłupową, podtrzymującą dach.

Brzesko - Dawny teatr letni i osiedle robotnicze

Budynek dawnego Teatru Letniego z 1902 r. w zespole urbanistyczno-architektonicznym browaru w Okocimiu. Wybudowany na planie prostokąta, z czterema ryzalitami, parterowy, z piętrem w części południowej, częściowo podpiwniczony. Obiekt o cechach tzw. stylu zakopiańskiego, wzniesiony w konstrukcji ryglowej (rygle i słupy drewniane) z ceglanym wypełnieniem, oszalowany. Dachy półszczytowe, z oszalowanymi polami w półszczytach, dekorowanymi listwami układanymi na kształt "promieni", kryte blachą. Ściany pod okapami dachów obite są  szerokimi listwami z motywami rozet i szarotek. Część otworów okiennych i drzwiowych ujęta została w laubzegowane obramienia. Nad salą główną strop otwarty z widoczną więźbź dachową. Sala podzielona dwoma rzędami słupów z mieczami. Nad dawną sceną strop belkowy.

Krzęcin

Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z II. poł. XVI w.; konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontem; wyposażenie gł. z II. poł. XVIII w. 
Korpus budowli składa się z dwóch części: jednonawowej z 1589 r. i trójnawowej z 1887 r. wąskie prezbiterium zamknięte jest trójbocznie. Wieże konstrukcji słupowo-ramowej mają nadwieszone, otwarte izbice z przeźroczami ujętymi w ozdobne, ciesielskie obramienia. Wieńczą je wysmukłe, ostrosłupowe hełmy. 
Wnętrze kościoła nakryte jest stropami płaskimi. Detale ciesielskie czyli otwór w ścianie tęczowej i portal wejścia do zakrystii wykonane zostały w 1589 r. 
Wyposażenie kościoła czyli ołtarze, ambona, konfesjonały sa późnobarokowe i pochodzą z 2. połowy XVIII w. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1520 r.

Sosnowice - kościół

Kościół pomocniczy pw. Imienia Najświętszej Marii Panny z II. poł. XVI w.; jednonawowy, konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty blachą; wyposażenie z XVII–XIX w. Ściany, stropy kościoła oraz parapet chóru muzycznego pokryte są  polichromią złożoną z motywów figuralnych i geometrycznych wykonaną w latach 1899–1903. 
We wnętrzu znajdują się m.in. trzy ołtarze późnobarokowe. W ołtarzu głównym znajduje się łaskami słynący barokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (Sosnowickiej), a zasłaniający go obraz z 2. połowy XVII przedstawia Ukrzyżowanie. W lewym ołtarzu bocznym znajduje się obraz św. Antoniego z Dzieciątkiem Jezus, a w ołtarzu prawym obraz św. Małgorzaty. Ważnym zabytkiem kościoła są  kamienne płyty nagrobne rodu Strzałów pochodzące z XVI w. Płyty te są  obecnie zakryte posadzką.

Skawinki - kościół

Kościół parafialny pw. Św. Joachima z I. poł. XVIII w.; na planie krzyża greckiego, konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontem; wyposażenie prawie w całości współczesne. Barokowy kościół wzniesiony został w 1733 r. w Przytkowicach. Na obecne miejsce został przeniesiony w latach 1962–1964. 

Korpus kościoła pokryty jest wielopołaciowymi, przenikającymi się dachami. Od południowego zachodu ramiona nawy i prezbiterium zamknięte są  prostokątnymi ścianami, które tworzą wieloboczną zakrystię. Od wschodu do ramienia nawy dobudowano prostokątną kruchtę, która łączy kościół z wieżą-dzwonnicą pierwotnie wolno stojącą. Charakterystycznymi elementami wnętrza kościoła są  cztery pary słupów podtrzymujące strop. Współczesny ołtarz główny wykonany został przez stolarza z Kalwarii Zebrzydowskiej. część mieszkalną i dawną stajnię, w której obecnie urządzono wystawę oleodruków. W części mieszkalnej znajduje się bogata ekspozycja etnograficzna.


Wola Radziszowska

Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP z XV w.*****

Między Skawiną, a Lanckoroną

Do Woli Radziszowskiej warto wstąpić głównie ze względu na XV-wieczny drewniany kościół Wniebowzięcia NMP.

Więcej zdjęć z Woli Radziszowskiej
Jest to klasyczna jednonawowa świątynia, konstrukcji zrębowej. Oszalowana i pokryta gontem. Cechą charakterystyczną kościoła jest wieża z nadwieszoną izbicą, o lekko pochyłych ścianach (Grzesiek mówi na nią "uszatek").
Kościół pomocniczy pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z k. XV w.; jednonawowy, konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontem; wyposażenie z XVII–XIX w. Kościół drewniany, późnogotycki. 

 
Izbicowa wieża o lekko pochyłych ścianach jest konstrukcji słupowo-ramowej. W przyziemiu wieża otoczona jest zamkniętymi podcieniami. Wnętrze kościoła nakryte jest stropami. W kościele zachowały się ostrołukowe portale gotyckie.
Stropy i ściany świątyni pokryte są polichromią o motywach figuralnych z 1893 r. Na belce tęczowej umieszczony jest krucyfiks gotycki z początku XVI w.
W ołtarzu głównym z 2. połowy XVII w. znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem prawdopodobnie z XVII w. 


Póżnorenesansowe ołtarze boczne pochodzą z końca XVII w. Barokowa ambona datowana jest na koniec XVII w. Ponadto w wyposażeniu znajdują się obrazy z XVII/XVIII w. i sprzęty z XIX w
W Woli Radziszowskiej warto pójść na spacer w kierunku na Podchybie, gdzie znajduje się cmentarz choleryczny i pomnik przyrody - potężny dąb.


*****
Prześliczny kościół, który od czasu wybudowania nowego kościoła, już nie pełni roli świątyni. Mieszkańcy Woli Radziszowskiej zdają sobie sprawę, jaki cud architektury posiadają i chętnie udzielają informacji i pomocy. Kościół jest zagrożony, a przynajmniej jego aktualne miejsce, ze względu na planowaną budowę autostrady, która zresztą jest oprotestowywana przez mieszkańców.


Trzemeśnia - poza szlakiem

Więcej zdjęć: https://photos.app.goo.gl/hitZpSmiHwAQ2gaL7
Kościół drewniany z 1780r. 
Stropy, jak i ściany zdobi bogata dekoracja malarska wykonana w 1910r., która zakryła starszą, ludową polichromię z końca XIXw. Wyposażenie kościoła jest bardzo cenne. Ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, ambona oraz parapet chóru muzycznego są barokowe. W ołtarzu głównym mieści się renesansowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z końca XVIw., malowany na desce, ozdobiony złotymi sukienkami. Na północnej ścianie prezbiterium barokowy obraz z końca XVIIw., przedstawiający Koronację Matki Bożej. W kaplicy południowej znajduje się gotycki tryptyk z XVw., później przemalowany.


W obrębie terenu kościoła znajduje się grota Matki Bożej z Lourdes, zbudowana w 1958r. W mur kościelny wmurowano popękaną renesansową płytę nagrobną z 1530r., która dawniej zakrywałą wejście do krypty.


Pierwszy kościół w Trzemeśni istniał już w XIVw. i znajdował się na Krowiej Górze. Położenie na wzniesieniu nie było jednak dogodne , więc nową świątynię wybudowano w miejscu bardziej dostępnym. Nie przetrwała ona zbyt długo, bowiem została zniszczona przez powódź w 1753r. Fale wzburzonej Trzemeśnianki wyrzuciły wówczas na prawy brzeg obraz Matki Bożej. Odtąd zaczęto obraz otaczać kultem.
W miejscu odnalezienia zbudowano w 1780r. obecny kościół.


Na wzgórzu za kościołem znajdował się ponoć cmentarz choleryczny (można jeszcze znaleźć pojedyncze nagrobki).
Poza tym w Trzemeśni znajduje się jeszcze drewniany dwór z I połowy XIXw. Niestety znajdujący się w rękach prywatnych i stanowczo niedostępny.
(tekst, autorstwa beales, pochodzi z opisu skrzynki  Kościół w Trzemeśni - OP2087 na opencaching.pl
Zobacz tez:
http://www.ziemiamyslenicka.pl/732-ziemiamyslenicka-kosciol-pw-sw-klemensa-w-trzemesni



Barwałd Górny - kaplica św. Rozalii

Kaplica św. Rozalii
***/****
Cudownie klimatyczne wnętrze
GPS:  49°51'40"N 19°36'58"E
Dojazd: Z centrum Barwałdu Górnego, należy pojechać w lewo w kierunku góry Żar na tzw. przysiółek 'Wyręby'.



Będąc przed starą strażnicą w centrum Barwałdu Górnego (przy drodze do Stryszowa), jadąc w lewo w kierunku góry " żar " na tzw. przysiółek 'wyręby " po przejechaniu ok. 1,5 km, na końcu drogi, przed lasem po prawej stronie jest piękna, po niedawnej renowacji  kaplica św. Rozalii.
Jedyny minus to bliskość domków, które tu zostały wybudowane - wnętrze natomiast... z wyjątkiem mikrofonu przy mównicy... rewelacja! Takie jak powinno być wnętrze kaplicy - pustelni.

Zabytkowa drewniana pustelnia pochodząca prawdopodobnie z 1 połowy XVIII wieku. Tworzą ją dwie kaplice św. Rozalii i św. Marii Magdaleny oraz cela-pustelnia. Wewnątrz znajdują się: barokowy ołtarz Matki Boskiej i św. Rozalii, dwa barokowe płótna z 1747 przedstawiające Boże Narodzenie i Pokłon Trzech Króli, dziewiętnastowieczne obrazy wotywne związane z Misteriami pasyjnymi zawieszane przez pątników pielgrzymujących do sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej. W Pustelni mieszkali pustelnicy m.in. brat Stanisław Saniewski, Zofia Owsianka.)

Marcyporęba

Kościół  pw. Św. Marcina z 1670 r
***+
Niedaleko Tłuczani, Krzęcina i Woli Radziszowskiej



Drewniany kościół pw. Św. Marcina wzniesiony w 1670 r. jako bezwieżowy, jednonawowy o konstrukcji zrębowej, oszalowany. Wieża izbicowa o pochyłych ścianach z XX w., zwieńczona ostrosłupowym hełmem. Korpus nakryty dachem dwuspadowym, jednokalenicowym, z barokową wieżyczką na sygnaturkę na kalenicy. Do nawy dobudowana jest kaplica otwarta do wnętrza. Prezbiterium zamknięte jest trójbocznie. W kościele zachowały się dwa cenne portale: jeden tzw. długoszowski, drugi manierystyczny, bogato zdobiony. Nad kruchtą i prezbiterium stropy kasetonowe z XX w. Na belce tęczowej umieszczona rzeźby Grupy Ukrzyżowania z gotyckim krucyfiksem z XV w. Ściany pokrywa polichromia z XIX i XX w. W nawie ołtarze rokokowe, w kaplicy ołtarz klasycystyczny. Ambona rokokowa. Chrzcielnica kamienna, renesansowa, z 1545 r. Na cmentarzu przykościelnym murowana dzwonnica parawanowa z 1831 r.

Barwałd Górny - ruiny strażnicy

Strażnica w Barwałdzie Górnym
w ruinie



W centrum Barwałdu Górnego - za drogowskazem do dworu w Strzyszowie. Po lewej kilka sklepów, a na wprost (na zakręcie na górce) zdewastowane pozostałości strażnicy. Wejście po schodkach kamienno-betonowych, nawet dość bezpiecznych...
Została przeze mnie pomylona z kaplicą św. Rozalii (mieszkańcy trochę źle wskazali:(
natomiast będąc przed tą kaplicą, jadąc w lewo w kierunku góry " żar " na tzw. przysiółek 'wyręby " po przejechaniu ok. 1,5 km, na końcu drogi, przed lasem po prawej stronie jest piękna, po niedawnej renowacji prawdziwa kaplica św. Rozalii - powiedział Dymek na polskaniezwykla.pl. Pojadę, zobaczę i zamieszczę zdjęcia kaplicy św. Rozalii.

Update: Pojechaliśmy, zobaczyliśmy - faktycznie jest zniewalająca >>Kaplica św. Rozalii w Barwałdzie Górnym.



Siepraw - cudo na bezdrożach

 Kościół św. Marcina z XVII w.

!***** !
Przy potoczku, w drodze na Zakliczyn


GPS: N49.90731 E19.96359
Położenie: Nad rzeczką- dojście od strony domu. 
Gdy kościół jest zamknięty, kluczę można uzyskać w najbliższym domu (z czarnymi żaluzjami).



Dziś jest malutką świątynią, z niesamowitym klimatem (podobny w klimacie i wielkości do kościoła w Sieniawie). Obecnie kościółek otwarty jest tylko kilka razy w roku, zaś w dniu św. Marcina - 11 listopada, odprawiana jest tu uroczysta suma odpustowa. Gdy kościół jest zamknięty klucze można uzyskać w najbliższym domu.

Dzisiejszy kościół św. Marcina to efekt XVIII- wiecznej, przeprowadzonej w 1766 roku przebudowy i rekonstrukcji. drewniany z I połowy XVII stulecia, powstał na miejscu starszego. Charakterystyczną jego cechą jest brak wyodrębnienia prezbiterium. Wewnątrz kamienne płyty nagrobne: jedna z 1528 r., druga z XVI- XVII wieku z herbami Pielesz i Szeliga, trzecia Elżbiety i Jakuba Olszowskich z 1609 r. Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą z 1595 roku, można z nich wnioskować, że kościół św. Marcina był obszerny, gdyż pomieścił aż trzy ołtarze. Jeden główny, murowano-drewniany z wizerunkami św. Stanisława i św. Marcina, oraz dwa boczne, drewniane.

Fundatorami kościoła św. Marcina byli zapewne miejscowi dziedzice. Protokół powizytacyjny kościoła parafialnego w Sieprawiu z r. 1595 podaje, że prawo patronatu nad tym kościołem posiadał ówczesny dziedzic Sieprawia, Stanisław Jordan, podkomorzy krakowski i Aleksander Jordan. Kościół posiadał wówczas trzy ołtarze: główny - murowany oraz dwa ołtarze boczne - drewniane. Posiadał małą wieżyczkę na dachu, w której umieszczona była sygnaturka. Trzy dzwony kościelne umieszczone były na osobno stojącej dzwonnicy. Cyborium oraz chrzcielnica były drewniane. Dokument z roku 1616 wspomina już o kamiennej chrzcielnicy.


Protokół powizytacyjny z roku 1655 informuje nas, że owe trzy ołtarze zostały przeniesione do nowej świątyni, murowanej. Również do nowego kościoła zostały przeniesione dzwony oraz paramenty kościelne. Na kościele św. Marcina pozostała tylko sygnaturka. Kościół ten stał się już tylko kościołem filialnym, w którym w dalszym ciągu, kilkakrotnie w roku, odprawiano Msze święte. Pierwotny kościół św. Marcina, nie dochował się do naszych czasów w dawnej formie. Przebudowany - w roku 1766. Odrestaurowany - w latach powojennych - przez Ks. Jana Przytockiego.
Rekonsekrowany w 1951 r..
W 1952 r. poświęcono i umieszczono w ołtarzu nowy obraz Św. Marcina. Przez szereg lat odprawiano tu wtorkowe Msze Święte dla uczestników pobliskiego targu. Tradycja ta została przerwana w okresie stalinowskim z chwilą likwidacji targów. W kościółku św. Marcina znajdują się kamienne płyty nagrobne:

- z roku 1528;

- z herbem Szeliga i Pielesz, wiek XVI-XVII;

- Jakuba i Elżbiety Olszowskich z 1609 r.
 

Każdego roku, w dniu Św. Marcina (11.XI.), w tym kościółku, odprawiana jest uroczysta SUMA ODPUSTOWA.

Barwałd Dolny

 Kościół Św. Erazma z XVlll w

***
przy drodze z Kalwarii do Andrychowa



Kościół parafialny pw. Św. Erazma z k. XVIII w.; jednonawowy, konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontem; wyposażenie z XVI–XVIII w. Wieża o pochyłych ścianach zwieńczona jest hełmem baniastym z latarnią. Składa się z trzech kondygnacji wydzielonych daszkami okapowymi. Wnętrze kościoła nakryte jest stropami. Dekoracja malarska ścian i stropów z XVIII w. składa się z motywów figuralnych, roślinnych i geometrycznych. W ołtarzu głównym z XVIII w. umieszczony został obraz św. Erazma. Najcenniejsze zabytki: późnogotycki krucyfiks z pierwszej połowy XVI w. ustawiony na belce tęczowej, kamienna, barokowa chrzcielnica, barokowe tabernakulum w ołtarzu, kamienna kropielnica z 1842 r., rokokowe organy z 1770 r. Świątynia otoczona jest kamiennym murem z dwiema bramkami z 1863/64 r.

Lanckorona

 Zabudowa mieszczańska z XVIII/XIX w.

****
Z ruinami zamku




Zabudowa Lanckorony była drewniana i taka zachowała się częściowo do dzisiaj. Prostokątne domy z wąskim frontem, konstrukcji zrębowej ustawione są szczytowo do pierzei rynkowych. W głębi działki znajdują się obiekty gospodarcze do których dojazd prowadzi przez szerokie sienie przejazdowe w budynkach frontowych, zamykane bramami. Nad miasteczkiem górują ruiny zamku Lanckorońskich.


Układ przestrzenny i zabudowa Lanckorony tworzą dobrze zachowany zespół urbanistyczny o znacznych walorach krajobrazowych, historycznych i architektonicznych w skali Polski. Lanckorona jest miejscowością wykształconą z osady założonej pod zamkiem warownym, który powstał w 1359 r. Na polecenie króla Kazimierza Wielkiego. Największy rozwój gospodarczy Lanckorony przypada na 2. połowę XVI w. Jego upadek zaczął się w czasie wojen szwedzkich w 2. połowie XVII w., kiedy miasto zostało po raz pierwszy spalone. Po kolejnym pożarze w 1869 r. miejscowość została odbudowana, ale już nigdy nie odzyskała dawnej świetności. W 1934 r. Lanckorona utraciła prawa miejskie. W 1938 r. średniowieczny układ urbanistyczny miejscowości został wpisany do rejestru zabytków. 

Zakopane - zabudowa ulicy Kościeliska

 Przy ul. Kościeliskiej zachował się zespół góralskich domów zbudowanych przeważnie w połowie XIX w. konstrukcji zrębowej, kryte gontem, główne wejście do budynków poprzedzone gankami. 


Typowa chałupa góralska, budowana na planie wydłużonego prostokata, posadowiona była na kamiennej podmurówce i wznoszona w konstrukcji zrębowej. Gontowe dachy były strome, półszczytowe i miały okapy przyzbowe. Charakterystyczny był symetryczny podział elewacji frontowej z umieszczonym w jej części środkowej gankiem, wspartym na słupach i nakrytym daszkiem. Z ganku wchodziło się do sieni, po obu stronach której znajdowały się izby "czarna" i "biała". W izbie "czarnej", używanej na co dzień, znajdowała się kuchnia i miejsca do spania. 

Pierwotnie chałupy nie miały kominów, a ściany pokrywały się czarnym nalotem od dymu- stąd nazwa izby. W izbie "białej" nie było pieca, a używana była od święta. Tu znajdowały się obrazy religijne, cenniejsze sprzęty i ubrania. Z czasem zaczęto wynajmować ją kuracjuszom. Często od tyłu do sieni przylegała komora. Pomieszczenia nakryte były stropami belkowymi. Drewniane detale były bogato zdobione dekoracją snycerską złożoną z motywów roślinnych i geometrycznych. Do budynków mieszkalnych od zachodu dostawiane były zabudowania gospodarcze. Obecnie większość zachowanych przy ul. Kościeliskiej chałup góralskich została częściowo przebudowana lub rozbudowana.

 Do najciekawszych należą domy położone w zagrodach rodzin: Gąsieniców- nawsiów (nr 12), Gąsieniców- walczaków (nr 23), Walczaków Michałków (nr 26), Janików (nr 37), Bednarzów (nr 38 i 42), Walczaków- wójciaków (nr 78). Cennym obiektem zachowanym w mało zmienionym stanie jest chałupa Gąsieniców- sobczaków przy Drodze do Rojów 6.

Chocholów drewniany

 Chochołów - zabudowa


Wieś powstała w XVI w. jest unikatowym zespołem podhalańskiego budownictwa drewnianego. Domy ustawione są w zwartym kompleksie szczytami do drogi, zgodnie z zachowanym tradycyjnym układem wsi. Drewniane budynki są bogato zdobione, zwraca też uwagę ich jasny kolor uzyskany dzięki corocznemu myciu chałup przed Wielkanocą. Jednym z najciekawszych zabytków jest "chałupa z jednej jedli"- dom nr 24, własność Anny Styrculi. Jest to budynek, w którym ściana frontowa została wykonana u schyłku XIX stulecia z jednego ogromnego pnia jodły pochodzącego z pobliskiego wzgórza Ostrysz.


Chochołów - Muzeum Powstania Chochołowskiego


Muzeum Powstania Chochołowskiego w chałupie nr 75 należącej do Jana Bafii (1798). Chałupa drewniana, zrębowa, prostokątna, jednotraktowa, czteropomieszczeniowa (izby "czarna" i "biała" rozdzielone sienią i komora z wyżką), z gankiem przed wejściem, nakryta gontowym dachem dwuspadowym. W muzeum ekspozycja prezentującą wnętrze góralskiej chaty z połowy XIX w. W izbie "czarnej", znajdują się sprzęty codziennego użytku, a w izbie "białej" cenniejsze przedmioty używana od święta. We wszystkich pomieszczeniach eksponowane są pamiątki, dokumenty, fotografie dotyczące dziejów Chochołowa, przygotowania i przebiegu powstania Chochołowskiego z 1846 r. oraz sylwetek jego przywódców.

Zuberec - Muzeum Wsi Orawskiej

 


Nieodłącznym punktem pobytu w Zubercu są  odwiedziny Muzeum Wsi Orawskiej w Brestowej. Skansen ten jest zaliczany do najładniejszych muzeów architektury ludowej w Europie. Rozłożony na dwóch brzegach rwącego potoku Zimna Woda Orawska (Studený potok) sprawia wrażenie pełnej życia wsi z końca XIX w. (info: www.zuberec.sk)

Zaledwie 3 km od Zubercana polanie Brestová u stóp Tatr Zachodnich znajduje się wyjątkowy skansen - Muzeum Wsi Orawskiej (Múzeum oravskej dediny). Jego środkiem płynie Zimny Potok (Studený potok), na brzegach którego, na powierzchni ok. 20 ha rozciąga się wieś - zespół  charakterystycznych zabudowań ludowych, pochodzących z poszczególnych regionów Orawy.
Znajdziemy tu zabudowania mieszkalne i gospodarcze (domy i gospodarstwa, komory, stodoły, bacówkę, itd.), budynki sakralne (drewniany kościół, cmentarz, dzwonnice) i obiekty orawskich rzemieślników (dom rzemieślnika i płóciennika, pasterski młyn i tartak, folusz, kuźnię, piec garncarski, itd.).
Muzeum jest podzielone architektonicznie na pięć części. Rynek Dolnoorawski reprezentuje bogatszą część południowej Orawy z bardziej okazałymi, luźno usytuowanym budynkami. Młyn nad potokiem obejmuje młyn wodny, tartak i folusz do wyrobu sukna o wspólnym napędzie wodnym. Ulica Zamagurská z domami budynkami gospodarczymi zamożnych i średnich rolników reprezentuje charakterystyczną strukturę wsi orawskiej. Góralskie łazy charakteryzują najuboższą część Orawy, położoną  na południowo-wschodnich zboczach Beskidów Orawskich. 
Dominantami areału są cmentarz oraz późnogotycki, drewniany Kościół św. Elżbiety z Zábreža, pochodzący z XV wieku i stojący na wzgórzu. 
W muzeum regularnie odbywają się wystawy etnograficzne, a w sierpniu w tutejszym amfiteatrze organizowany jest międzynarodowy Festiwal Folkloru pod Rohaczami(Podroháčske folklórne slávnosti). W skansenie prezentują też swoją sztukę rzemieślnicy ludowi, którzy sprzedają tu także swoje wyroby.  Atrakcją jest też odpoczynek w oryginalnej gospodzie w zrekonstuowanym starym młynie.
Źródło: Vydavateľstvo DAJAMA


  • muzeum.zuberec.sk

Drewniane kościoły Podhala

 

Bukowina Tatrzańska


Kościół w Bukowinie Tatrzańskiej  pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa zbudowany w 1887 r. przez J. Kramarza; drewniany, konstrukcji zrębowej, z częścią murowaną, ściany potynkowane.



Wieża konstrukcji słupowej, dwukondygnacyjna, częściowo kryta gontami, częściowo oszalowana, zwieńczona blaszanym hełmem ostrosłupowym. Przy wieży, dwie dobudówki. Dach nad korpusem kościoła dwuspadowy, dwukalenicowy, gontowy, z wieloboczną wieżyczką na sygnaturkę. 

Kościół jednonawowy, z zamkniętym półkoliście prezbiterium. Wnętrze nakryte pozornymi sklepieniami kolebkowymi i ozdobione polichromią figuralną z 1937 r. wykonaną przez P. Palke. Ołtarze bezstylowe z 1907 r. W głównym posąg Serce Pana Jezusa, w bocznych obrazy Matki Boskiej i Św. Józefa. W świątyni znajdują się rzeźby z poprzedniego ołtarza głównego, wykonane przez J. Kramarza lub W. Kułacha.

Witów





W miejscowości Witów, leżącej 13 km na północny zachód od Zakopanego stoi urokliwy, drewniany kościółek pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej, który jest częścią Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Kościół jest otoczony pięknym kwiatowym ogrodem. Wokół kościoła, na kamiennych podestach, stoją drewniane rzeźby symbolizujące kolejne przystanki Drogi Krzyżowej. Na tyłach budynku, nad oczkiem wodnym, znajduje się kapliczka Matki Boskiej.

Kościół został wybudowany w latach 1910 – 1912 według projektu zakopiańskiego architekta  Jana Tarczałowicza. Kościół jest w całości drewniany i ma konstrukcję zrębową

 Kościół orientowany, oszalowany z zewnątrz i wewnątrz, na kamiennej podmurówce. Prostokątna nawa, węższe prezbiterium, zakrystia, kaplica. Przyziemie nawy i wieży otoczone jest podcieniami, w których znajdują się Stacje Drogi Krzyżowej. Dachy dwuspadowe kryte gontami. Na kalenicy dachu nad nawą wieloboczna wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona ostrosłupowym hełmem. Wieża konstrukcji słupowej, o pochyłych ścianach, z pozorną izbicą zwieńczoną ostrosłupowym hełmem. Stropy belkowe. Ołtarz główny neogotycki, wykonany przez firmę F. Prinotha z St. Ulrich w Tyrolu. W ołtarzu figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Świętych Kazimierza i Franciszka z Asyżu. Witraże z 1937 r. Kapliczki z rzeźbami M. Glugli, zaprojektowane przez G. Nowotarską i Z. Szpakowską.


Dzianisz


Kościół w Dzianiszu powstał w latach 1932-1937 (daty na belce tęczowej) w wyniku rozbudowy kaplicy istniejącej tu od 1927 r. Projekt świątyni przygotował znany krakowski architekt i konserwator zabytków Bohdan Treter przy współpracy zakopiańskiego architekta Stefana Meyera. Drewniana świątynia na wysokiej kamiennej podmurówce ma układ bazylikowy. Nawiązuje do tradycji podhalańskich gotyckich kościołów drewnianych. W detalach konstrukcyjnych odnaleźć można cechy charakterystyczne dla góralskiego budownictwa, jak na przykład rysie wspierające szerokie okapy czy kołkowanie w obramieniach okien. Ołtarz główny i ołtarze boczne, pochodzące z lat 50. XX w., mają formę tryptyków. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, patronki kościoła, namalowany przez Adama Witkowskiego. Na chórze znajdują się organy przeniesione tu około 1949 r. z kościoła parafialnego pw. św. św. Małgorzaty i Katarzyny w Kętach. Instrument, pochodzący prawdopodobnie z XVII w., umieszczony jest w nowej, trójosiowej obudowie.

Chałupa Sabały

 

Chałupa Sabały przy ul. Krzeptówki 17 zbudowana prawdopodobnie pod koniec XVIII lub na początku XIX w. Rozbudowano ją u schyłku XIX stulecia. Według tradycji w domu mieszkał najsłynniejszy bajarz góralski, Jan Krzeptowski - Sabała. 

Zdjęcie pochodzi z Wikipedii.

W 1979 r. po remoncie w chałupie została otwarta wystawa etnograficzna Muzeum Tatrzańskiego, którą  jednak zamknięto w 1984 r. Obecni właściciele obiektu zorganizowali w nim prywatną ekspozycję muzealną. 

Chałupa drewniana, konstrukcji zrębowej, nakryta dachem półszczytowym pokrytym gontami i z dwoma dymnikami w połaci wzdłużnej. Wzniesiona na planie prostokąta, jednotraktowa, o układzie sień-izba-komora, z dobudowanymi wtórnie dwoma komórkami. Stropy belkowe. Rysie belek stropowych ozdobnie profilowane. Chałupa reprezentuje jeden z najstarszych typów budynku mieszkalnego na Podhalu.

Zwana również Sabałówką to rodzinne muzeum prowadzone przez potomków słynnego na Podhalu rodu Krzeptowskich i zarazem najstarszy dom w Zakopanem z przełomu XVIII/XIX w. Chałupa przez ponad 200 lat z pokolenia na pokolenie pozostaje w rękach rodziny. W chałupie urodził się słynny gawędziarz, muzykant Jan Krzeptowski Sabała. Sabałówka to chałupa reprezentująca zabudowę typu śląsko-spiskiego. Znacznie większa jak na tamte czasy chałupa składa się z sieni z piecem chlebowym, piwnicą i chłodnią, z głównej izby (odpowiednikia"czarnej izby") oraz z kumory ("białej izby") z wejściem na wyżkę. Od zewnątrz przy chałupie znajduje się stara, zadaszona studnia. Chałupa jest pełna zabytkowych mebli, narzędzi i sprzętów życia codziennego oraz starych fotografii rodzinnych, które sprawią, że odwiedzenie Sabałówki staje się fascynującą lekcją historii dla każdego. 

Obecnie muzeum, a jeszcze do lat 50-tych ubiegłego wieku chałupa funkcjonowała jako dom mieszkalny. Maria Krzeptowska (ur. 1932 zm. 2012 r.) matka Romualda Szczepaniak-Krupowskiego, który wraz z rodziną prowadzi muzeum, była ostatnią osobą, która urodziła się i wychowała w Sabałówce. Chałupa jest udostępniona do zwiedzania dla osób indywidualnych jak i dla grup zorganizowanych. Istnieje również możliwość zorganizowania posiadów góralskich, lekcji muzealnej lub przyrodniczej z Antonim Ziębą - pracownikiem Tatrzańskiego Parku Narodowego i przewodnikiem tatrzańskim.

Podczas lekcji muzealnej można poznać historię chałupy oraz znanych i interesujących gości, którzy bywali w Sabałówce. Nauczycie się również kilku słów w gwarze góralskiej lub dowiecie się co to są złóbcoki. Posłuchacie Sabałowej nuty, powiedzonek Sabały lub jednej z jego bajek. Zobaczycie jak wygląda typowy strój góralski. A może ktoś ma ochotę na uklepanie moskala lub poznanie techniki robienia kopy z siana? Dla chętnych istnieje możliwość przygotowania poczęstunku. 

Jan Krzeptowski Sabała zwany Sablikiem lub Czakorem (1809 – 1894), ludowy gawędziarz, muzykant, myśliwy, towarzysz tatrzańskich wypraw dr Tytusa Chałubińskiego, legendarna postać Podhala. Urodzony w tej wójtowskiej zagrodzie 26 stycznia 1809 r. był jednym z czterech synów Zofii z Tylków i Jana Gąsienicy. Wraz z braćmi przybrał nazwisko Krzeptowski. W 1833 r. ożenił się z Teresą Walczak i przeniósł na gospodarstwo żony do Sabałów w Kościelisku. W rodzinnej chałupie na Krzeptówce pozostał brat Jędrzej. Sabała nie zajmował się wiele pracą na roli. Pociągało go swobodne życie, myśliwskie wędrówki po Tatrach, dawna muzyka i pieśni góralskie, wesołe gawędy w dobranej kompanii. Zawarta w 1873 r. znajomość, a następnie przyjaźń z dr Chałubińskim, wprowadziła go w krąg wybitnych ludzi epoki przebywających wówczas w Zakopanem. Przywiązany do rodzimej tradycji uzdolniony gawędziarz i muzykant cieszył się myśliwską sławą. Towarzyski Sabała zyskał licznych przyjaciół i szeroką popularność. W środowisku zafascynowanym nowo poznaną podhalańską kulturą uznany został za symbol dawnej góralszczyzny.

W literaturze utrwalono zabarwione swoistą filozofią i humorem opowieści Sabały, ludowe bajki i wspomnienia z wypraw myśliwskich. Spisywali je: Stanisław Witkiewicz, Bronisław Dembowski, Henryk Sienkiewicz, Andrzej Tylka Suleja, Andrzej Stopka Nazimek i inni. Baśnie Sabały inspirowały innych pisarzy w tym Kazimierza Przerwę-Tetmajera i Władysława Orkana. Grywane przez Sabałę stare melodie góralskie opracował Jan Kleczyński. Sabała zmarł 8 grudnia 1894 r. Pochowano go na Starym Cmentarzu w Zakopanem. Dowodem szacunku współczesnego społeczeństwa było umieszczenie postaci Sabały przy pomniku dr Chałubińskiego wykonanym przez rzeźbiarza Jana Nalborczyka. 

GPS: N49.28292 E19.92046  
Położenie: Po południowej stronie ul. Kościeliska. W drodze na drogę pod Reglami (na wys. doliny pod Bramką).

Drewniane wille Zakopanego

 Willa "Pod Jedlami"

Willa Pod Jedlami na Kozińcu uznawana jest za jeden ze stu architektonicznych cudów Polski. Okazała budowla projektu Stanisława Witkiewicza swój charakterystyczny kształt zawdzięcza wysokiej podmurówce z przyporami oraz wielkiemu nagromadzeniu strzelistych detali. Kiedyś dom stał w otoczeniu starych jodeł, dziś pomiędzy cisami, limbami i modrzewiami.
Położona na skarpie górującej nad Zakopanem, jest uznawana za najciekawszy przykład stworzonej przez ojca Witkacego architektury w stylu zakopiańskim.Dom wybudowany został w roku 1897 według projektu Stanisława Witkiewicza dla Jana Gwalberta Pawlikowskiego, profesora ekonomii, bankowca, polityka, jednego z pionierów taternictwa, historyka literatury i wielkiego miłośnika Tatr i góralszczyzny. Był to największy z jego projektów, który za sprawą wysokiej podmurówki przypomina zamek. Przy budowie w latach 1896-1897 pracowali mistrzowie góralskiego stolarstwa: Wojciech Roj, Maciej Gąsienica czy Jan Obrochta. Nazwa Willi Pod Jedlami pochodzi od masywnych, wiekowych jodeł rosnących w ogrodzie, z czasem zdziesiątkowanych przez wiatr halny. Ich miejsce zajęły limby, cisy, modrzewie oraz największa w Zakopanem lipa. Dom zbudowano z drewnianych belek, na planie wydłużonego prostokąta, z występem od południowej strony (tak zwanym ryzalitem). Dach pokryto podwójnym gontem. W południowo-wschodnim narożniku znajduje się wejście główne, a przy nim odkryta weranda. Bliżej ulicy znajduje się przypominająca kapliczkę drewniana studnia, także projektu Witkiewicza. Wnętrza zachowano w niemal niezmienionej postaci, zachowując artystyczne detale. W salonie i jadalni znajdują się meble autorstwa Wojciecha Brzegi. Pokoje zdobią dzieła sztuki, w tym „Owce we mgle” Witkiewicza, a także cykl charakterystycznych grafik, przedstawiających Matkę Boską, wykonanych przez Anielę Pawlikowską. Dziś willę można zwiedzać jedynie z zewnątrz.


GPS:49.287545, 19.977539


Willa Atma




W zakopiańskiej willi Atma mieści się jedyne na świecie muzeum biograficzne Karola Szymanowskiego (1882-1937). Ten największy po Fryderyku Chopinie polski kompozytor od wczesnej młodości chętnie przebywał w Zakopanem, a pod koniec życia osiadł tu na stałe, zamieszkując w willi przy ul. Kasprusie.

Inicjatywę utworzenia w Atmie Muzeum Szymanowskiego zgłosił już w 1937 r. kompozytor Michał Kondracki. Po wojnie starania w tym kierunku podjęła siostrzenica Szymanowskiego, Krystyna Dąbrowska, ale dopiero w 1967 r. apel w tej sprawie skutecznie ponowił krytyk muzyczny "Życia Warszawy" Zdzisław Sierpiński. Wkrótce potem znany pisarz i krytyk muzyczny Jerzy Waldorff utworzył przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym społeczny komitet działający na rzecz wykupienia i wyremontowania Atmy. W 1974 r. dom przekazano Muzeum Narodowemu w Krakowie, a już dwa lata później, 6 marca 1976 r. udostępniono willę publiczności, na parterze budynku otwarto ekspozycję poświęconą kompozytorowi, jego związkom z Tatrami i Zakopanem. Większość eksponatów pochodzi z daru siostrzenicy artysty, Krystyny Dąbrowskiej. 

Willa Atma powstała po 1890 r. jako typowy pensjonat, jeden z wielu wznoszonych w Zakopanem na przełomie XIX i XX w. w celu wynajmowania letnikom. To właśnie ówczesnym turystom Atma, zbudowana przez Józefa Kasprusia-Stocha, zawdzięcza swoją oryginalną nazwę. Pochodzi ona z sanskrytu i oznacza tyle co "dusza". Dom jest przykładem stylu zakopiańskiego, wprowadzonego do architektury przez Stanisława Witkiewicza.

Muzeum mieści się na parterze willi i prezentuje podstawowe informacje o życiu i twórczości kompozytora, ukazuje jego kontakty z Zakopanem i folklorem Podhala, gromadzi zachowane po nim rzeczy osobiste, zawiera także rekonstrukcję gabinetu Karola Szymanowskiego. Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie w latach 2011-2013 przeszedł generalny remont. Dzięki środkom unijnym oraz pomocy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, miejsce to zyskało nowoczesne instalacje, udogodnienia dla osób niepełnosprawnych oraz zabezpieczona została substancja zabytkowa.

W zmodernizowanym wnętrzu wprowadzono multimedia, które spełniają wymogi współczesnego odbiorcy, prezentujące biografię kompozytora, historię Atmy oraz wprowadzające w klimat czasów, w których żył i tworzył Karol Szymanowski. 

GPS:N49.29239 E19.94838  |  Położenie: ul. Kasprusie 19

Willa Koliba


Willa Koliba – pierwszy dom w stylu zakopiańskim wybudowany według projektu Stanisława Witkiewicza – położona jest przy ulicy Kościeliskiej, najstarszej ulicy Zakopanego, gdzie co krok spotykamy zabytkowe domy i zagrody góralskie. To otoczenie łatwiej pozwala zrozumieć ideę Stanisława Witkiewicza. 

Rozmiłowany w góralszczyźnie kolekcjoner Zygmunt Gnatowski, ziemianin z Jakimówki na Ukrainie, zapragnął wybudować sobie dom letni w Zakopanem. Początkowo miała to być góralska chałupa. Witkiewiczowi udało się jednak namówić Gnatowskiego, aby wybudował willę w stylu zakopiańskim. 

Kolibę (nazwa koleba oznacza rodzaj szałasu pasterskiego) budowali w latach 1892 - 93 miejscowi budarze. Jej wnętrze było również stylowo wyposażone w meble i sprzęty, a także specjalnie zaprojektowane piece kaflowe, karnisze, zasłony, a nawet drobne przedmioty kowalskie, jak klamki i wykładki zamków.
Budowniczymi obiektu byli miejscowi cieśle i snycerze. 

Styl zakopiański uważany jest za pierwszy polski styl narodowy, który wykorzystano w wielu budowlach, przede wszystkim na Podhalu. Zrodził się z poszukiwania odrębności w sztuce polskiej i z inspiracji góralskim folklorem. Domy w stylu zakopiańskim były drewnianymi budynkami wznoszonymi w konstrukcji zrębowej, na wysokiej podmurówce z łamanego kamienia, ze stromymi dachami krytymi gontem. 

W piętrowych domach piętro ustawiano poprzecznie do parteru. Pod okapem od strony południowej sytuowano odkrytą werandę. W połaci dachowej znajdowały się facjaty. Do sztuki góralskiej nawiązywały liczne elementy zdobnicze, m.in. tzw. słonecka, profilowane wypusty belek stropowych, płaskorzeźbione motywy roślinne.




 Willa "Witkiewiczówka" 




Z willą zbudowaną w stylu zakopiańskim w roku 1904 na Antałówce, związane są losy członków rodziny Witkiewiczów. Zaprojektował ją Jan Koszczyc Witkiewicz, bratanek Stanisława Witkiewicza, który nadzorował budowę. W willi powstał pensjonat prowadzony przez siostrę Stanisława, Marię Witkiewiczównę. W latach trzydziestych mieszkał tu i tworzył Witkacy.

Jest to budynek parterowy o konstrukcji zrębowej, z mieszkalnym poddaszem, posadowiony na wysokiej, kamiennej podmurówce z arkadami. W latach 1931–1939 willę zamieszkiwał Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), syn Stanisława Witkiewicza, znany pisarz, malarz, filozof i teoretyk sztuki. W tym czasie mieściła się tutaj jego słynna Firma Portretowa.
Willa przetrwała do dziś w stanie niezmienionym. Dziś mieści się tu pensjonat.

Położenie: Droga na Antałówkę 6

Willa "Harenda"






Zakopane w początkach XX w. było bardzo modnym miejscem, przyciągającym - oprócz turystów i kuracjuszy - działaczy politycznych oraz społecznych, malarzy, poetów, naukowców i lekarzy. Jan Kasprowicz bywał w Zakopanem wielokrotnie, a kiedy w 1923 r. kupił willę na Harendzie osiadł tutaj na stałe ze swoją żoną Marią z domu Bunin. Willę często odwiedzały córki Kasprowicza z jego wcześniejszego małżeństwa z Jadwigą Gąsowską - Janina i Anna. 
a
Jan Kasprowicz znany jest przede wszystkim jako poeta - przedstawiciel Młodej Polski, autor takich wierszy jak "Krzak dzikiej róży" czy "Księga ubogich"; tłumacz znanych dzieł literatury europejskiej, autor dramatów i recenzji teatralnych. Był nie tylko znanym literatem i szanowanym profesorem Uniwersytetu Lwowskiego, ale i wesołym towarzyszem wieczorów w zakopiańskich kawiarniach, gdzie bywał często ze swoimi przyjaciółmi - Stefanem Żeromskim, Leopoldem Staffem, Witkacym i wieloma innymi. 

Willa Kasprowicza na Harendzie - od 1950 r. jest jego muzeum. Wejście do niej prowadzi przez werandę, latem ozdabianą ulubionymi przez Kasprowicza nasturcjami, z której roztacza się wspaniały widok na góry. W 1920 r. dom wybudował Jan Fudala Kluś z przeznaczeniem pod pensjonat.

Niedługo potem sprzedał go angielskiej malarce Winifred Cooper, a od niej dom odkupił Kasprowicz. Założenie willi opiera się na wzorach typowej chałupy góralskiej z sienią na osi wejścia (tu: jadalnia), "izbą czarną" po lewej (salonik) i "izbą białą" (sypialnia) po prawej stronie. Oprócz tych pomieszczeń dom mieści jeszcze gabinet, bibliotekę, kuchnie i użytkowe poddasze. W willi na Harendzie zwiedzać można jadalnię, salonik i sypialnię oraz galerię obrazów malarza Władysława Jarockiego, zięcia Kasprowicza.

Eksponowane w nich są pamiątki po poecie i jego rodzinie: meble, obrazy, książki, fotografie. Wnętrza mieszkalne pozostawiono w takim stanie jak przekazała je zmarła w 1968 r. Maria Kasprowiczowa. W salonie przyciągają uwagę portrety malowane pastelami przez Stanisława Ignacego Witkiewicza. Jeden przedstawia Kasprowicza tuż przed śmiercią, a drugi jego żonę w 1937 r. Są tutaj także dwa rzeźbiarskie przedstawienia poety: maska pośmiertna zdjęta w dniu śmierci przez góralskiego artystę Stanisława Gąsienicę Sobczaka-Jochyma oraz głowa wykonana jeszcze w XIX w. przez Antoniego Popiela.

Wyposażenie jadalni stanowią meble zaprojektowane przez Władysława Jarockiego, a wykonane we Lwowie. Na ścianach można zobaczyć góralskie malowanki na szkle, zbierane przez Jana Kasprowicza, oraz portrety jego żony. Muzeum na Harendzie prowadzone jest od lat przez Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza.

Obok willi, wśród drzew stoi granitowe mauzoleum wzniesione z inicjatywy Marii Kasprowiczowej. Poeta był pochowany początkowo na Starym Cmentarzu, a kiedy ukończono w 1933 r. budowę mauzoleum wg projektu Karola Stryjeńskiego przeniesiono tutaj jego prochy. W górnej części, w kaplicy spoczywa Maria Kasprowiczowa.



Willa "Harenda" z 1920 r. jest budynkiem drewnianym, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, nakrytym gontowym dachem półszczytowym. Jest to obiekt parterowy, z gankiem na osi, z użytkowanym poddaszem, wzniesiony na nieregularnym rzucie. W detalu architektonicznym budynku widoczne są wpływy stylu zakopiańskiego. Rozplanowanie frontowej części domu przypomina wnętrze chałupy góralskiej: pokój stołowy (dawna sień) znajduje się pomiędzy salonikiem ("izbą czarną") i sypialnią ("izbą białą"). W 1950 r. w trzech pokojach na parterze budynku zorganizowane zostało Muzeum Jana Kasprowicza. Od 1969 r. w muzeum znajduje się także siedziba Stowarzyszenia Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza, które opiekuje się placówką.

GPS:49.317854, 19.979685

Muzeum stylu Zakopianskiego


Budynek wzniesiony został przez Joachima Gąsienicę Sobczaka w 1830 roku, w II poł. XIX wieku znacznie rozbudowany przez dodanie komory, izby, sieni oraz ganku. Zbudowany jest na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony. Nakrywa go półszczytowy dach pobity gontem. W szczytach małe okienka doświetlające poddasze. Od frontu ganek wsparty na 4 słu-pach. Szczyty dachu ozdobione motywem "jodełki", szczyt ganku zaś charakterystycznym "słoneckiem". Na kalenicy dachu oraz ganku rzeźbione "pazdury". Od 2009 roku w budynku mieści się filia Muzeum Tatrzańskiego ze stałą wystawą Styl zakopiański – inspiracje. W izbie białej eksponowana jest kolekcja Marii i Bronisława Dembowskich, izba czarna ukazuje wnętrze typowej chaty góralskiej z II poł. XIX wieku.

GPS: N49.291666, E19.976433 
Willa Kominiarski Wierch
****
Hotel - nowoczesny, ale w jakim stylu!!!




To jest przykład współczesnego budownictwa - istny szał, jeśli chodzi o budowanie nowoczesnych obiektów, zgodnie z najnowocześniejszymi trendami światowego budownictwa, w absolutnej zgodzie z krajobrazem i stylem budownictwa regionalnego.Chapeau bas!