UNESCO w Bieszczadach

W szeroko pojętych Bieszczadach aż dwie drewniane cerkwie doczekały się nobilitacji UNESCO. Choć geograficznie Turzańsk leży w paśmie Bukowicy (dla tych, co nie wiedzą - okolice Komańczy), a Smolnik nad Sanem - nad Sanem ;) okolice Ustrzyk Górnych. Ale turystycznie zarówno Ciśniańsk0-Wetliński Park Krajobrazowy, jak i tzw.  Kresy bieszczadzkie można spokojnie podpiąć pod Bieszczady.

Smolnik nad Sanem ©

Turzańsk

Cerkiew w Turzańsku, początkowo prawosławna, następnie unicka, była wzmiankowana już w I poł. XVI w. Obecny budynek powstał w pierwszych latach XIX w. i był rozbudowywany o przedsionek i zakrystię w 1836. W latach 1896 i 1913 dokonywano kolejnych remontów cerkwi, wzmacniając jej dach blachą. Po wywiezieniu ludności ukraińskiej w ramach Akcji Wisła w latach 1947-1961 cerkiew użytkowali katolicy obrządku łacińskiego. 

Następnie z polecenia Urzędu Wojewódzkiego budynek został zaplombowany. W 1963 świątynię oddano prawosławnym, którzy są  jej gospodarzami do dnia dzisiejszego. W cerkwi zachowały się elementy oryginalnego wyposażenia: ikonostas z 1895 i polichromia z przełomu XIX i XX wieku.

Turzańsk (za ikonostasem) ©

Cerkiew w Turzańsku jest cerkwią łemkowską, trójdzielną, z trzema wieżami zwieńczonymi hełmami nad babińcem, nawą i prezbiterium oraz dwiema bocznymi sygnaturkami z hełmami. Dzwonnica jest drewnianą konstrukcją wolnostojącą na planie czworoboku z dzwonowatym dachem.

Smolnik nad Sanem

Świątynia w Smolniku należy do nielicznie zachowanych, na terenie południowo- wschodniej Polski, trójdzielnych cerkwi kopułowych, powszechnie występujących na Bojkowszczyźnie, zniszczonych na tym obszarze (w obecnych granicach Polski) po 1947 roku.

Cerkiew orientowana, umiejscowiona na terenie wyludnionej wsi, w odległości ok. 400 metrów na południe od szosy Lutowiska – Stuposiany, na wzgórzu, w otoczeniu starodrzewu. Ogrodzenie drewniane. Od wschodu cmentarz, założony w XIX wieku.

Smolnik nad Sanem ©

Cerkiew drewniana, konstrukcji zrębowej, trójdzielna, z pastoforium od północy, z opasaniem na rysiach. Podmurowanie kamienne. Podwaliny dębowe. zrąb ścian z drewna iglastego. Nad sanktuarium i nawą kopuły brogowe zrębowe z załomem (nawowa z krzyżowym stężeniem); nad babińcem sklepienie kolebkowe. 

Dachy nad sanktuarium nawą i babińcem namiotowe z załomem, zwieńczone makowicami. Pastoforium pod opasaniem. Wewnątrz, chór śpiewaczy w zachodniej części cerkwi. Ościeżowe portale i okna (prostokątne, podwójne i okrągłe). Ściany powyżej opasania i wszystkie połacie dachowe opierzone gontem. 

Sanktuarium, nawa i babiniec kwadratowe w planie; pastoforium prostokątne. Nawa większa od sanktuarium i babińca. Masyw nawowy wyższy od pozostałych; okapy dachowe na jednym poziomie. 

Z dawnego wyposażenia cerkwi przetrwała do dnia dzisiejszego ikona Wniebowzięcia Bogarodzicy z 1748 roku. W górnej partii ściany ikonostasowej figuralna polichromia ścienna (wizerunki starotestamentowych Proroków) z końca XVIII wieku, odnowiona w 1923 roku przez Eliasza Decuka z Sanoka.

W 2013 roku, wraz z 15 innymi drewnianymi świątyniami, została wpisana na listę UNESCO.