niedziela, 30 października 2022

Lubań - miejsce przeklęte

Choć Lubań geograficznie należy do Gorców, to etnograficznie jego południowe stoki zdecydowanie należą do Pienin- do dziś można tu spotkać drewniane chaty Górali Pieninskich, jak również skarby pienińskich zbójników. Sam Józef Baczyński chował skarby w Zbójeckich Dziurach- jaskiniach znajdujących się przy czerwonym szlaku, niedaleko szczytu Lubania. Dziś są zawalone kamieniami i kawałkami drewna- lepiej nie próbować szukać w nich skarbów. Kilkaset metrów dalej znajduje się miejsce, które okoliczna ludność zwie Zbójnickimi Stołami- ponoć zbójnicy właśnie w tym miejscu biesiadowali.

Ważne!!! Planując wycieczkę w pasmo Lubania należy pamiętać, że przez przełęcz Knurowską nie jeździ właściwie żaden publiczny środek lokomocji. Z Ochotnicy odchodzi kilka autobusów dziennie. Lepiej więc zaplanować trasę tak, aby zejść na południową stronę lub do Tylmanowej. Na trasie praktycznie nie ma wsi, ani przysiółków (wyj. Studzionki), także należy zaopatrzeć się w prowiant na drogę. Należy pamiętać też o wodzie- źródełka są zazwyczaj zarośnięte i znajdują się na dolnych krańcach polan.



Lubań- miejsce przeklęte i magiczne

25 lipca- w dzień św. Jakuba, słychać dobywające się spod ziemi dzwonki i pokrzykiwania juhasów. Przepadli oni w ciemnościach, po wypowiedzeniu przez bacę straszliwego bluźnierstwa. Od tego czasu nic się tutaj nie darzy- schroniska płoną, do wody daleko, a szczytowi zagrażają od kilku lat wysuwane projekty budowy infrastuktury narciarskiej.

MOC GRUSIA Z KROŚCIENKA

Znachor, zwany Grusiem z Krościenka (zm 1910 r.) jako jedyny w okolicy zaś łużył sobie na miano czarnoksiężnika. Powiadają, że podjechawszy na chmurze z fajką w zębach, cisnął wichrem na całą ubocz tutejszego lasu, że buki i jedle skręcały się i padały. Tak mówi legenda, jednak faktem jest, iż znachor ów był znakomitym lekarzem ludowym i weterynarzem, znanym szeroko w Polsce południowej. Z Grusiem wojowali okoliczni czarownicy: Franek Potaśnik z Grywałdu, Floruś z Krośnicy, kroscieński Kuba ze Stawów i Bartek z Zawodzia.

Lubań to miejsce awanturników - toczyli tu ze sobą rozgrywki okoliczni czarownicy, zbójnicy szukali kryjówek, Kostka- Napierski stąd właśnie maszerował na zamek czorsztyński, a "Ogień" robił wypady do Czorsztyna, Krościenka i Tylmanowej.

Szczyt Lubania jest wietrzny


. Choć roztaczają się stąd olśniewające widoki, postój warto zrobić na podszczytowej polanie, gdzie w sezonie działa baza namiotowa, a poza sezonem stoi wiata- ze stołem i ławami. Po wodę należy się jednak udać do źródełka na dole polany. Tuż pod szczytem znajdują się ruiny schroniska spalonego przez Niemców w 1944 r. (drugie podlubańskie schronisko znajdowało sie na polanie Wyrobki- niestety w latach 70-tych w wyniku najprawdopodobniej hucznego sylwestra, również zostało spalone. Do dziś można oglądać piwnice i kamienną podmurówkę).

Z noclegiem w paśmie Lubania jest krucho. We wsiach w dolinach znajdziemy agroturystykę, natomiast na górze... tylko bazę namiotową na Lubaniu (czynną w lecie), gdzie jest możliwy nocleg w namiotach bazowych. Poza sezonem stoi tu wiata, w której można znaleźć schronienie. Przy czerwonym szlaku z Krościenka, w okolicy Marszałka, znajduje się tez kilka bacówek i ambona- w różnym stanie- raczej jako schronienie w razie wypadku niż planowany nocleg. Ponoć w przysiółku Studzionki- w drodze na )( Knurowską można znaleźć nocleg u dobrych ludzi, ale nie jest tu prowadzona żadna agroturystyka- szopę z sianem potraktujmy jako dar od losu...


wtorek, 25 października 2022

UNESCO - Serbia

 


Serbia graniczy z Węgrami (151 km) na północy, Rumunią (476 km) i Bułgarią (318 km) na wschodzie, Macedonią Północną (221 km lub 62,3 km nie licząc Kosowa) i Albanią (115 km) na południu oraz z Czarnogórą (221 km lub 124,4 km nie licząc Kosowa), Chorwacją (241 km) i Bośnią i Hercegowiną (302 km) na zachodzie. De facto na południu Serbia graniczy z Kosowem, którego jednostronnie ogłoszoną niepodległość (2008) uznaje część państw.

Ponad 70% powierzchni Serbii zajmują góry i wyżyny (na zachodzie Góry Dynarskie, na wschodzie Góry Wschodnioserbskie, na południowym zachodzie Prokletije i Szar Płanina)[13]. W Serbii znajdują się rozległe kotliny śródgórskie. Na północy znajduje się urodzajna i rozległa równina, będąca częścią Niziny Śródkowodunajskiej. Na równinie leżą niewysokie góry Fruška gora[13]. Największą rzeką w Serbii jest Dunaj. Innymi ważniejszymi rzekami są: Cisa, Drina, Ibar, Morawa, Morawa Południowa, Morawa Zachodnia, Sawa[13]. W Serbii jest niewiele jezior. 27% powierzchni kraju zajmują lasy (przeważnie liściaste)[13]. W górach znajdują się lasy iglaste. W Serbii znajduje się pięć parków narodowych. Największym z nich jest Djerdap w dolinie Dunaju.


STEĆCI MEDIEVAL TOMBSTONES GRAVEYARDS
wpis wspólny: Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Chorwacja

This serial property combines 28 sites, located in Bosnia and Herzegovina, western Serbia, western Montenegro and central and southern Croatia, representing these cemeteries and regionally distinctive medieval tombstones, or stećci. The cemeteries, which date from the 12th to 16th centuries CE, are laid out in rows, as was the common custom in Europe from the Middle Ages. The stećci are mostly carved from limestone. They feature a wide range of decorative motifs and inscriptions that represent iconographic continuities within medieval Europe as well as locally distinctive traditions.

  • Mramorje, Perućac, Bajina Bašta
  • Mramorje, Rastište, Bajina Bašta
  • Grčko groblje, Hrta, Prijepolje


ZABYTKOWE MIASTO RAS Z MONASTYREM SOPOĆANY (K I, III /1979)

W pobliżu dawnego miasta Ras, stolicy Serbii, imponujący zespół średniowiecznych zabytków, obejmujący twierdze, kościoły i klasztory, M.in. Sopoćany, przypomina o kontaktach między cywilizacją zachodnią oraz światem bizantyjskim.



MONASTYR STUDENICA (K I, II, IV, VI /1986)

Monastyr Studenica, ufundowany przez Stefana Nemanię, założyciela średniowiecznego państwa serbskiego wkrótce po abdykacji, w końcu XII w., jest największym i najbogatszym klasztorem prawosławnym w Serbii. Jego dwa główne zabytki z białego marmuru: cerkiew Bożej Bogurodzicy i cerkiew koronacyjna (Kraljeva crkva) zawierają pełny repertuar form XIII i XIV- wiecznego malarstwa bizantyjskiego.


ŚREDNIOWIECZNE ZABYTKI KOSOWA (K II, III, IV / 2004)

W 2006 roku wpisane na Listę Dziedzictwa Zagrożonego Cztery budowle składające się na obiekt wpisany na Listę, reprezentują wysoki poziomu bizantyjsko – romańskiej kultury kościelnej, która rozwijała się na Bałkanach pomiędzy XIII a XVII wiekiem. Wyróżnia ją także odrębny styl malowideł ściennych. W kompleksie położonego na obrzeżach miasta monastyru Peć znajdują się cztery przykryte kopułami cerkwie, których ściany zdobią malowidła z XIII i XIV wieku. Szczególnie cenne są freski w kościele Świętych Apostołów, pochodzące z XIII wieku, a także XIV – wieczne freski w kościele Świętej Dziewicy, będące przykładem nowej odmiany stylu renesansowego, łączącego wątki zachodnio – romańskich ze wschodnimi tradycjami prawosławno – bizantyjskimi.


PAŁAC GALERIUSA W MIEŚCIE GAMZIGRAD (K III, IV/2007)

Zespół budowli rzymskich w mieście Gamzigrad, noszących nazwę Felix Romuliana, wzniesionych na przełomie III i IV wieku przez cesarza Galeriusa Maximianusa, na który składają się: pałac cesarski, liczne posągi oraz mauzoleum cesarza i jego matki.


TENTATIVE LIST:

  • Djerdap National Park (2002)
  • The Deliblato Sands Special Natural Reserve (2002)
  • Mt. Sara National Park (2002)
  • The Tara National Park with the Drina River Canyon (2002)
  • The Djavolja Varos (Devil's Town) Natural Landmark (2002)
  • Fortified Manasija Monastery (2010)
  • Negotinske Pivnice (2010)
  • Smederevo Fortress (2010)
  • Caričin Grad – Iustiniana Prima, archaeological site (2010)
  • Cultural landscape of Bač and its surroundings (2019)
  • Frontiers of the Roman Empire – The Danube Limes (2020) - wpis wspólny z Chorwacja, Bułgaria, Rumunia
  • Pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
zespół lasów pierwotnych, położony na terenie Albanii, Austrii, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Hiszpanii, Niemiec, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Ukrainy i Włoch, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2007, 2011 i 2017.
Pierwotne lasy bukowe w Karpatach są przykładem zachowanego w stanie nienaruszonym kompleksu leśnego strefy umiarkowanej i jednocześnie najbardziej kompletnego systemu ekologicznego europejskich lasów bukowych. Jest to także bezcenny rezerwuar materiału genetycznego nie tylko buków, ale także wielu innych gatunków związanych z tego typu siedliskiem leśnym.
Uniwersalna wartość pierwotnych lasów bukowych Karpat i dawnych lasów bukowych Niemiec polega na tym, iż jest niezbędna do zrozumienia historii i ewolucji gatunku Fagus (Buk), posiadającego znaczenie globalne. Buk jest jednym z najważniejszych składników lasów liściastych strefy umiarkowanej.

  1. N.P. Fuška gora
  2. N.P. Tara
  3. N.P. Kopaoniks

UNESCO - Turcja


ZABYTKOWE DZIELNICE STAMBUŁU (K I, II, III, IV / 1985)

Położenie strategiczne Stambułu, nad cieśniną Bosfor, między Bałkanami i Anatolią, między Morzem Czarnym i Morzem Śródziemnym, sprawiło, że przez przeszło 2 tys. lat był on ściśle związany z ważnymi wydarzeniami politycznymi, religijnymi i artystycznymi. Do arcydzieł Stambułu zaliczają się dawny hippodrom Konstantyna, pochodząca z VI w. bazylika Hagia Sophia i meczet z XVI w. Obecnie, zabytki Stambułu są coraz bardziej zagrożone przeludnieniem, zanieczyszczeniem przemysłowym i niekontrolowaną urbanizacją


PARK NARODOWY GÖREME I ZABYTKI SZTUKI NASKALNEJ W KAPADOCJI (N III / K I, III, V / 1985)

W dolinie Göreme i jej otoczeniu, położonym wśród widowiskowego, wyżłobionego przez erozję krajobrazu, znajdują się świątynie skalne, niezaś tą pione świadectwa sztuki bizantyjskiej okresu post-ikonoklastycznego, jak również wydrążone w skale domostwa, wioski i podziemne miasta, będące pozostałościami tradycyjnego osadnictwa ludzkiego, którego początki sięgają IV w.


WIELKI MECZET I SZPITAL DIVRIGI (K I, IV / 1985)

W latach 1228-1229, w tej części Anatolii zdobytej przez Turków w początkach XI w., emir Ahmed Szah zbudował meczet z unikalną salą modlitw, przekrytą dwiema kopułami oraz przylegający do meczetu szpital. Skomplikowana technika konstrukcji sklepień, pomysłowa i wybujała rzeźba dekoracyjna, widoczna zwłaszcza na trzech portalach, kontrastują z surowością murów i nadają temu arcydziełu sztuki islamu szczególny aspekt.


HATTUSAS (K I, II, III, IV / 1986)

Stanowisko archeologiczne Hattusas, dawnej stolicy państwa Hetytów, odznacza się wyjątkową organizacją urbanistyczną, różnorodnością typów zachowanych budowli (świątyń, rezydencji królewskich, fortyfikacji), bogactwem ornamentalnym Bramy Lwów i Bramy Królewskiej oraz zespołem skalnym Yazilikaya. W II tysiącleciu p.n.e. miasto silnie oddziaływało na Anatolię i na północną Syrię.


NEMRUT DAGI (K I, III, IV / 1987)

Grobowiec Antiocha I (69-34 p.n.e.) panującego nad Komageną, państwem utworzonym na północ od Syrii i Eufratu po rozbiciu państwa Aleksandra Wielkiego, stanowi jedno z największych przedsięwzięć epoki hellenistycznej. Synkretyzm panteonu oraz legendarne pochodzenie greckie i perskie jego królów świadczą o podwójnym pochodzeniu kultury i estetyki tego państwa.


KSANTOS-LETOÖN (K II, III / 1988)

Stolica Licji ilustruje połączenie tradycji licyjskich i wpływów hellenistycznych, głównie w sztuce grobowej. Inskrypcje na zabytkach są niezwykle cenne dla znajomości historii mieszkańców Licji oraz ich języka indoeuropejskiego.





HIERAPOLIS-PAMUKKALE (N III / K III, IV / 1988)

Źródła zawierające kalcyt, biorące początek na 200- Metrowym wzgórzu górującym nad równiną, utworzyły w Pamukkale (po turecku "zamek z bawełny") nierealny krajobraz, składający się z lasów mineralnych, skamieniałych wodospadów oraz rozległych, piętrowych tarasów. Około II w. p.n.e. królowie Pergamonu z dynastii Attalidów założyli w tym miejscu uzdrowisko Hierapolis. Obecnie znajdują się tam ruiny urządzeń termalnych, świątyń i innych zabytków greckich.


MIASTO SAFRANBOLU (K II, IV, V / 1994)


Między XIII w. i pojawieniem się kolei, w początkach XX w., Safranbolu było ważnym punktem na głównym szlaku handlowym między Wschodem i Zachodem. Stary Meczet, łaźnie i medresa Sulejmana Paszy zostały zbudowane w 1322 r. W XVI w., w okresie największej świetności miasta, jego architektura wpłynęła na rozwój urbanistyczny dużej części impeium ottomańskiego.


TROJA- STANOWISKO ARCHEOLOGICZNE (K II, III, VI / 1998)

Troja, licząca 4 tys. lat historii, jest jednym z najsłynniejszych stanowisk archeologicznych na świecie. Pierwsze wykopaliska zostały przeprowadzone w 1870 r. przez słynnego archeologa Heinricha Schliemanna. Z naukowego punktu widzenia, liczne ruiny stanowią najbardziej znaczące świadectwo pierwszych kontaktów między cywilizacjami Anatolii i basenu Morza Śródziemnego. Co więcej, oblężenie Troi przez wojowników greckich ze Sparty i z Achai, w XIII lub XII w. p.n.e., uwiecznione przez Homera w Iliadzie, od zawsze inspirowało wielkich artystów całego świata.


ZESPÓŁ ZABYTKOWY Z MECZETEM SELIMIYE W EDIRNE (KRYT. I, IV /2011)

Meczet zbudowany na planie kwadratu, zwieńczony ogromną kopułą oraz czterema strzelistymi minaretami, wznosi się ponad miastem Edirne (d. Adrianopol), pierwszej stolicy imperium osmańskiego. Budowla została wzniesiona według projektu najsłynniejszego w XVI w. tureckiego architekta Sinana, który Selimiye uważał za swoje największe osiągnięcie. Kompleks obejmuje medresy, hale targowe, wieżę zegarową, zewnętrzny dziedziniec i bibliotekę. Wewnętrzne dekoracje wykonane przy użyciu płytek ceramicznych z manufaktur w Izniku, pochodzących z okresu szczytowego rozwoju ich produkcji, świadczą o niezrównanym mistrzostwie tej formy sztuki. Obiekt uważany jest za najbardziej harmonijny przykład külliye z czasów osmańskich, zespołu zabudowań wzniesionych wokół meczetu.


ÇATALHÖYÜK (KRYT. II, IV / 2012)

Obszar wpisany o powierzchni 34 akrów, położony na południu Płaskowyżu Anatolijskiego, tworzą dwa wzgórza. Wyższy, wschodni kopiec liczy osiemnaście warstw zawierających przykłady działalności człowieka z epoki neolitu, z lat 7400- 6200 p.n.e. Znajdują się tam malowidła, płaskorzeźby, rzeźby i inne obiekty artystyczne lub o charakterze symbolicznym. Świadczą one o rozwoju życia społecznego i kulturalnego w trakcie przystosowywania się ludzi do osiadłego trybu życia. Zachodni kopiec ukazuje ewolucję zwyczajów w okresie neolitycznym, 6200-5200 p.n.e. Çatalhöyük dostarcza istotnych dowodów przekształcania się niewielkich osad w miasta z zachowaniem tej samej lokalizacji na przestrzeni ponad dwóch tysięcy lat. Znajdują się tam pozostałości unikalnych osad bez ulic, składających się ze skupisk domostw przylegających do siebie tylnymi ścianami, do których wejścia prowadzą przez dach.


PERGAMON AND ITS MULTI-LAYERED CULTURAL LANDSCAPE (2014)

This site rises high above the Bakirçay Plain in Turkey’s Aegean region. The acropolis of Pergamon was the capital of the Hellenistic Attalid dynasty, a major centre of learning in the ancient world. Monumental temples, theatres, stoa or porticoes, gymnasium, altar and library were set into the sloping terrain surrounded by an extensive city wall. The rock-cut Kybele Sanctuary lies to the north-west on another hill visually linked to the acropolis. Later the city became capital of the Roman province of Asia known for its Asclepieion healing centre. The acropolis crowns a landscape containing burial mounds and remains of the Roman, Byzantine and Ottoman empires in and around the modern town of Bergama on the lower slopes.


BURSA AND CUMALIKIZIK: THE BIRTH OF THE OTTOMAN EMPIRE (2014)

This property is a serial nomination of eight component sites in the City of Bursa and the nearby village of Cumalikizik, in the southern Marmara region. The site illustrates the creation of an urban and rural system establishing the Ottoman Empire in the early 14th century. The property embodies the key functions of the social and economic organization of the new capital which evolved around a civic centre. These include commercial districts of khans, kulliyes (religious institutions) integrating mosques, religious schools, public baths and a kitchen for the poor, as well as the tomb of Orhan Ghazi, founder of the Ottoman dynasty. One component outside the historic centre of Bursa is the village of Cumalikizik, the only rural village of this system to show the provision of hinterland support for the capital.


DIYARBAKIR FORTRESS AND HEVSEL GARDENS CULTURAL LANDSCAPE 2015)

Located on an escarpment of the Upper Tigris River Basin that is part of the so-called Fertile Crescent, the fortified city of Diyarbakir and the landscape around has been an important centre since the Hellenistic period, through the Roman, Sassanid, Byzantine, Islamic and Ottoman times to the present. The site encompasses the Inner castle, known as Içkale and including the Amida Mound, and the 5.8 km-long city walls of Diyarbakir with their numerous towers, gates, buttresses, and 63 inscriptions. The site also includes the Hevsel Gardens, a green link between the city and the Tigris that supplied the city with food and water, the Anzele water source and the Ten-Eyed Bridge.

EPHESUS 2015)

Located within what was once the estuary of the River Kaystros, Ephesus comprises successive Hellenistic and Roman settlements founded on new locations, which followed the coastline as it retreated westward. Excavations have revealed grand monuments of the Roman Imperial period including the Library of Celsus and the Great Theatre. Little remains of the famous Temple of Artemis, one of the “Seven Wonders of the World,” which drew pilgrims from all around the Mediterranean. Since the 5th century, the House of the Virgin Mary, a domed cruciform chapel seven kilometres from Ephesus, became a major place of Christian pilgrimage. The Ancient City of Ephesus is an outstanding example of a Roman port city, with sea channel and harbour basin.


ARCHAEOLOGICAL SITE OF ANI 2016)

This site is located on a secluded plateau of northeast Turkey overlooking a ravine that forms a natural border with Armenia. This medieval city combines residential, religious and military structures, characteristic of a medieval urbanism built up over the centuries by Christian and then Muslim dynasties. The city flourished in the 10th and 11th centuries CE when it became the capital of the medieval Armenian kingdom of the Bagratides and profited from control of one branch of the Silk Road. Later, under Byzantine, Seljuk and Georgian sovereignty, it maintained its status as an important crossroads for merchant caravans. The Mongol invasion and a devastating earthquake in 1319 marked the beginning of the city’s decline. The site presents a comprehensive overview of the evolution of medieval architecture through examples of almost all the different architectural innovations of the region between the 7th and 13th centuries CE.


APHRODISIAS (2017)

Located in southwestern Turkey, in the upper valley of the Morsynus River, the site consists of two components: the archaeological site of Aphrodisias and the marble quarries northeast of the city. The temple of Aphrodite dates from the 3rd century BC and the city was built one century later. The wealth of Aphrodisias came from the marble quarries and the art produced by its sculptors. The city streets are arranged around several large civic structures, which include temples, a theatre, an agora and two bath complexes.


GÖBEKLI TEPE (2018)

Located in the Germuş mountains of south-eastern Anatolia, this property presents monumental round-oval and rectangular megalithic structures erected by hunter-gatherers in the Pre-Pottery Neolithic age between 9,600 and 8,200 BCE. These monuments were probably used in connection with rituals, most likely of a funerary nature. Distinctive T-shaped pillars are carved with images of wild animals, providing insight into the way of life and beliefs of people living in Upper Mesopotamia about 11,500 years ago.

Puszcza Romincka - park krajobrazowy

Puszcza Romincka, zwana "polską tajgą" to prawdziwy skarb natury, który budową przypomina lasy syberyjskiej tajgi. Jej unikatową wartość stanowi charakterystyczna dla krain północnych przyroda. Rzeźba terenu została ukształtowana podczas zlodowacenia bałtyckiego w fazie pomorskiej. 

Dominującą formą zajmującą rozległy obszar Puszczy są wzgórza morenowe porośnięte lasami. Najwyższe wzgórza przekraczają wysokość 200 m n.p.m. Powierzchnię wzgórz morenowych urozmaicają niecki oraz rynny, w których położone są jeziora, rzeki oraz liczne bagna i torfowiska.



Park obejmuje południową część Puszczy Rominckiej (część północna znajduje się na terytorium rosyjskim). Północny zasięg Parku wyznacza granica państwowa, od strony wschodniej i południowej Park otoczony jest przez dawne torowisko kolejowe, zaś jego zachodnią granicę wyznacza dolina Jarki i zachodni brzeg jeziora Gołdap. W granicach Parku znalazły się także tereny otwarte, przyległe do Puszczy Rominckiej, charakteryzujące się bogactwem przyrodniczym i krajobrazowym. To właśnie dla zachowania wartości przyrodniczych, krajobrazowych, historycznych i kulturowych w dniu 14 stycznia 1998 roku powołano nasz Park do istnienia. Wokół Parku utworzono strefę otuliny o powierzchni 7942 ha obejmującą osady wiejskie, obszary rolnicze i pojezierne.

KLIMAT
Teren Puszczy Rominckiej charakteryzuje się najsurowszymi na Niżu warunkami klimatycznymi. Leży w mazurskim regionie klimatycznym. W półroczu chłodnym wyraźny jest wpływ kontynentalizmu, natomiast w półroczu letnim na rozkład i wielkość temperatur wpływa bliskość Morza Bałtyckiego. Okres wegetacyjny wynosi około 190 dni, a okres bez przymrozków to zaledwie 150 dni. Średnia temperatura roczna wynosi +6,4oC, przy ekstremalnych od -35oC do +38oC. Początek wiosny przypada dopiero w kwietniu, a przymrozki wiosenne związane z napływem arktycznych mas powietrza zdarzają się jeszcze na przełomie maja i czerwca. Lato jest chłodniejsze niż w Polsce centralnej, z dużą ilością opadów. Przymrozki jesienne pojawiają się już na początku października. Zimy są stosunkowo długie i mroźne. Średni czas trwania zimy termicznej przekracza 120 dni, a liczba dni mroźnych odpowiada obszarom górskim – powyżej 60 dni w roku. Opady roczne to ok. 650 mm, jednak istnieją duże różnice pomiędzy latami suchymi i wilgotnymi. Większość opadów przypada w okresie letnim, maksimum osiągając w lipcu i sierpniu. Z kolei najbardziej suchymi miesiącami są styczeń i luty. Charakterystyczne dla tego obszaru jest bardzo długie zaleganie pokrywy śnieżnej – przez ponad 110 dni w roku.

RZEŹBA
Tutejsza rzeźba terenu, jak przystało na obszary polodowcowe, jest bardzo urozmaicona. Topniejący przed 12 tysiącami lat lodowiec pozostawił po sobie całe dziedzictwo form morfologicznych. Współczesna rzeźba przypomina zatem mozaikę, na którą składają się wyniesienia morenowe i kemowe poprzecinane wytopiskami i rynnami polodowcowymi. Rynny wypełnione są przez jeziora lub wykorzystywane są przez rzeki. Od zachodu ku wschodowi w krajobrazie Parku i jego otuliny wyróżniają się równoległe do siebie cztery rynny: jeziora Gołdap, Jeziora Czarnego, Jeziora Przerośl oraz rzeki Błędzianki. Misy wytopiskowe będące pozostałością po zaleganiu brył martwego lodu to współczesne tereny torfowiskowe (największe z nich to Mechacz Wielki i Uroczysko Kramnik), a także szereg niewielkich jezior (Linowo, Tobellus, Ostrówek i inne). Przykładem kemu na terenie Parku jest zalesiona, położona blisko granicy państwowej Królewska Góra, zaś ciągi moren rozpościerają się na przedpolu Puszczy. Najwyżej położone obszary to część południowo-wschodnia Parku. W Deguciach wzgórza osiągają ponad 284 m n.p.m., a w okolicach Golubi (otulina Parku) nawet 295 m n.p.m. Z kolei najniższej położonym naterenie Parku punktem jest miejsce, w którym Błędzianka przecina granicę państwową - zaledwie 150 m n.p.m. Duże są także deniwelacje terenu, czyli różnice wysokości względnej, wynoszące na obszarze 1 km2 nawet 60 metrów.

WODY
Cały obszar Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej należy do dorzecza Pregoły. Nieco na południe od Parku przebiega dział wodny, czyli granica między dorzeczem Pregoły i Wisły. Decyduje to o charakterze naszych puszczańskich rzek, które w pobliży działu wodnego mają swoje źródła. Rzeki te cechuje niewielka szerokość, ale wartki nurt, osiągany także poprzez duże nachylenie terenu. Niektóre odcinki mają spadek typowy dla rzek górskich.

Główną rzeką Parku jest Błędzianka (zwana dawniej Romintą, stąd nazwa Puszczy Rominckiej). Wypływa ona z jeziora Wersele, płynie w głębokiej rynnie polodowcowej, a następnie szeroką doliną. Przekracza granicę państwową i dalej jako Krasnaja uchodzi do Pisy, a z nią do Pregoły. Najważniejszymi dopływami Błędzianki są Bludzia i Żytkiejmska Struga. Obie malowniczo przemierzają leśne ostępy. Z pozostałych rzek należy wymienić Czerwoną Strugę, Jarkę, Pstrążną i Czarną. Wszystkie rzeki są ostojami bobrów i innych chronionych gatunków. Dzięki obecności bobrów w Parku mamy dużo rozlewisk. Dopełniają one system licznych, niewielkich śródpolnych i śródleśnych oczek wytopiskowych, czasem o dystroficznym charakterze.

Z większych jezior Parku należy wymienić Ostrówek, Rakówek, Linowo i Jezioro Gołdap (największe, przedzielone granicą państwową). W otulinie Parku położone są wytopiskowe jeziora Pobłędzie, Tobellus Mały i Duży oraz rynnowe Jezioro Czarne i Przerośl.


SZATA ROŚLINNA
Wpływ klimatu kontynentalnego i morfologiczne zróżnicowanie powierzchni powodują, że zbiorowiska Puszczy Rominckiej mają bardziej północny charakter niż zbiorowiska sąsiedniej Puszczy Augustowskiej czy Boreckiej. W Parku Krajobrazowym Puszczy Rominckiej dominuje kilka podstawowych zbiorowisk leśnych. Największy procent wśród typów lasu stanowią lasy borealne – bory mieszane, w skład, których wchodzi świerk oraz dąb, grab, jesion i klon. Na żyznych gliniastych pagórkach i zboczach przeważają grądy, czyli lasy dębowo-lipowo-grabowo-świerkowe z domieszką klonu, jesionu i brzozy, z bogatym podszytem. Równiny porastają świeże bory sosnowe i świerkowe z czarną jagodą w runie. Niewielkie obszary zajmują świerczyny na torfie, które wraz z borem świerkowo-sosnowym nadają Puszczy Rominckiej północny charakter. W zatorfionych dolinach strumieni występują łęgi jesionowo-olszowe i gwiazdnicowe, z chronionym pióropusznikiem strusim. W zagłębieniach pojeziornych występują bogate zbiorowiska torfowiskowe z turzycą, wełnianką, bagnem zwyczajnym, modrzewnicą zwyczajną, bażyną czarną, borówką bagienną, a także gatunkami reliktowymi, jak wierzba borówkolistna, brzoza niska, czy malina moroszka. Dużą osobliwością Puszczy są torfowiska kopułowe ze źródłami.



Szata roślinna Parku Krajobrazowego charakteryzuje się wysokim stopniem naturalności. Gatunki rodzime stanowią aż 86% wszystkich roślin naczyniowych. Omawiając florę parku nie można pominąć drzew, które tworzą Puszczę Romincką. Duży udział w tutejszych drzewostanach mają gatunki liściaste tj. dąb szypułkowy, olsza, brzoza, grab, leszczyna, wiąz, wierzba, lipa, klon zwyczajny, jesion. Jednak północnego charakteru nadają puszczy zbiorowiska borowe tworzone przede wszystkim przez świerk i sosnę. Torfowiska, które są niezwykle ubogimi siedliskami stanowią doskonałą ostoję dla reliktów polodowcowych tj. brzoza niska, malina moroszka, czy manna litewska, która w Puszczy Rominckiej ma swoje jedyne stanowisko w Polsce.

Puszcza Romincka jest ostoją licznych gatunków chronionych oraz uznanych za zagrożone. Występują tu takie rzadkości jak wielosił błękitny, stoplamek bałtycki, czy żłobik koralowy. Obszar ten jest głównym miejscem występowania turzycy skąpokwiatowej i koniczyny kasztanowatej w północno-wschodniej Polsce. W parku występują gatunki górskie, niezwykle rzadko spotykane na niżu tj. pióropusznik strusi, czosnek niedźwiedzi, przetacznik górski. Olbrzymia większość gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem w skali kraju i regionu występuje w Puszczy Rominckiej na różnego typu torfowiskach i mokradłach.

Spośród roślin obcego pochodzenia, większość stanowią archeofity, czyli gatunki zawleczone przez człowieka na te tereny ponad 500 lat temu, wraz z rozprzestrzenianiem się upraw zbożowych. Należą do nich m.in. chaber bławatek, niezapominajka polna, żmijowiec zwyczajny, piołun. Do gatunków obcych należą również buk, robinia akacjowa, dąb czerwony, czy klon jawor.


POROSTY
W Puszczy Rominckiej uwagę zwraca także obfitość porostów zaliczanych do królestwa grzybów. Ich obecność wynika z małego skażenia powietrza. Stwierdzono tu występowanie 241 gatunków porostów, w tym 47 gatunków objętych ochroną prawną. Dużą osobliwością jest granicznik płucnik zaliczany do największych polskich porostów, którego plechy osiągają do 40 cm średnicy oraz okazałe brodaczki o zwisających plechach, mierzące 30 cm i więcej.

FAUNA
Czyste powietrze, czysta woda, duża rozmaitość siedlisk, niewielka antropopresja to jedne z ważniejszych czynników, dzięki którym fauna Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej jest bogata i różnorodna. Ze względu na leśny charakter parku dominują tu gatunki leśne i eurotypowe (czyli wszędobylskie). Spośród ptaków liczne i pospolite są kowalik, kruk, sójka, orzechówka, kukułka, a także wiele gatunków dzięciołów, sikor, drozdów, łuszczaków, muchołówek i pokrzewek. Natomiast do nielicznych gatunków leśnych należą: siniak, gołąb gniazdujący w dziuplach, czy sowa włochatka. W składzie fauny parku widać pozytywny efekt stosunkowo dużej ilości martwego drewna pozostającego w lesie. Wciąż można tu spotkać rzadkie gatunki chrząszczy kózkowatych tj. zgrzypik twardokrywka, zagwoździk brunatny, czy sichrawa górska, a także wiele innych gatunków bezkręgowców związanych z próchniejącym i rozkładającym się drewnem.


Puszcza Romincka z licznymi kanałkami, strugami i naturalnymi zagłębieniami terenu jest doskonałym siedliskiem bobrów. Bobry tworząc swoje rozlewiska przyczyniają się również do ochrony wielu innych zwierząt związanych z terenami podmokłymi, w tym gatunków chronionych i ginących m.in.: kumaka nizinnego, traszki grzebieniastej, dzięcioła białogrzbietego, bociana czarnego, żurawia, samotnika, smużki, czy rzęsorka rzeczka. Rzeki parku, chociaż niewielkie są zamieszkałe przez ciekawe gatunki ryb: pstrąga, głowacza białopłetwego, słonecznicę, różankę, a także przez minogi.

O dobrej kondycji tutejszych ekosystemów świadczy również bogaty zespół drapieżników. Na terenach otwartych polują krogulce, myszołowy, błotniaki, orliki krzykliwe, a także lisy i tchórze. Nad większymi rzekami można spotkać wydrę, natomiast w lesie – puszczyki, łasice, kuny, jenoty, a także już bardzo nieliczne wilki i rysie.

Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej
Żytkiejmy, ul. Szkolna 1
19-504 Dubeninki
tel./fax (+48) 87 615 97 27
e-mail: pkpr@warmia.mazury.pl