Zespół cerkiewny w Czerteżu
*****
Oddział MBL w Sanoku
Klucze znajdują się u pana Jana Hałajcio, Zabłotce 61, tel: 013-46-320-15
Więcej zdjęć: https://photos.app.goo.gl/9K2CDnxUaiSqPPuMA
Jedną z najcenniejszych i najpiękniejszych cerkwi w województwie
podkarpackim, ale także w Polsce, jest niewątpliwie świątynia w
Czerteżu. Znajduje się ona na niewielkim wzgórzu, w otoczeniu
starych drzew (dębów i lip), po wschodniej stronie drogi wiodącej z
Sanoka do Rzeszowa. Dotarcie do niej z centrum Sanoka nie jest
trudne, gdyż od ostatniego przystanku komunikacji miejskiej linii nr
5 jest to zaledwie 10 minut marszu.
Ta piękna drewniana świątynia była niegdyś parafialną cerkwią
greckokatolicką pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. Zbudowano ja
w roku 1742 staraniem miejscowego księdza Jana Pacławskiego.
Remontowano ją w roku 1836, wówczas kopuły nad prezbiterium
(wiwtarem) oraz babińcem (narteksem) zastąpiono dachami dwuspadowymi
oraz wykonano sklepienia kolebkowe. Kolejny remont odbył się w 1921
roku, kiedy to zmieniono elewację zachodnią oraz dachy, a chór
przeniesiono z nawy głównej do babińca (narteksu). podczas prac w
1967 roku zrekonstruowano okna. Ostatni remont miał miejsce końcem
lat dziewięćdziesiątych dwudziestego stulecia, kiedy to cerkiew, po
wieloletnim używaniu przez kościół rzymskokatolicki, przeszła w 1995
roku ponownie w użytkowanie grekokatolików.
Jest ona obecnie cerkwią Fundacji im. Metropolity Andrzeja
Szeptyckiego. Nabożeństwa greckokatolickie są sprawowane w pierwszą
niedziele miesiąca od maja do września. Warto wspomnieć, że nie jest
to pierwsza świątynia w tej miejscowości, gdyż informacja o starszej
cerkwi pochodzi z 1448 roku. Obiekt jest drewniany, orientowany,
trójdzielny, konstrukcji zrębowej z ostatkami. Częściowo szalowany
gontem. Posadowiony na kamiennej podmurówce. W przedłużeniu
prezbiterium (wiwtara) od wschodu znajduje się zakrystia, wzniesiona
po 1836 roku. Nawa główna szersza, od zachodu węższy babiniec
(narteks). Nawa we wnętrzu otwarta w kierunku babińca arkadź. W
prezbiterium i babińcu sklepienia kolebkowe. Nad nawą główną, na
ośmiobocznym tamburze strop belkowy. Chór muzyczny wsparty w babińcu
na dwóch, drewnianych, profilowanych słupach z parapetem
wybrzuszonym na osi.
Na ścianach nawy zachowane polichromie figuralne, z których jedna
przedstawia księżną Olgę, a druga św. Włodzimierza Wielkiego. Ta
ostatnia niestety uszkodzona, gdyż wraz ze stara belką usunięto
część postaci, której nie zrekonstruowano. Zewnątrz cerkiew obiega
wydatny daszek okapowy (soboty) wsparty na belkach zrębu (rysiach),
pobity gontem. Od zachodu wejście do babińca przez prostokątny
portal z rzezanymi gwiazdami i napisem, niestety częściowo
przysłonięty nowymi drzwiami, nie bardzo pasującymi do cerkwi.
<br /><br />
Stare drzwi drewniane z okuciami, do zakrystii z 1 połowy
dziewiętnastego wieku, zaś do babińca wykonane około połowy
osiemnastego wieku ze starym, drewnianym zamkiem, zamykanym ciekawym
kutym kluczem o nietypowym kształcie. Dachy dwuspadowe, kryte
gontem, nad nawą główną cebulasta, oktogonalna kopuła pobita gontem,
zwieńczona ośmioboczną, pełną (pozorną) latarnią.
Ikonostas i wyposażenie wnętrza niestety nie zachowało się.
Fragmenty ikonostasu znajdują się zbiorach Muzeum Budownictwa
Ludowego w Sanoku, obrazy zaś i ikony w różnych okolicznych
kościołach. Zachowały się jedynie dwa posynodalne ołtarze boczne z
dziewiętnastowiecznymi ikonami. W lewym scena Zwiastowania, zaś w
prawym Zmartwychwstania. Ikony te odkryto przypadkowo, podczas
próby "uporządkowania" dwudziestowiecznych ikon Bogurodzicy i
Chrystusa, gdyż umieszczone były "niekanonicznie" tj. Maryja po
prawej, a Jezus po lewej stronie dawnego ikonostasu. Stwierdzono, że
Są one przykręcone na starych, dziewiętnastowiecznych ikonach. We
wnętrzu znajduje się również obraz przedstawiający Trójcę Świętą,
pochodzący z 1877 roku, fundowany przez Eliasza Galanka.
Przed świątynią, w osi cerkwi, znajduje się drewniana dzwonnica
słupowo-zrębowa, postawiona w 1887 roku przez cieślę Seńka Kiktę.
Remontowana w 1960 roku. Szalowana deskami w pionie. Na rzucie
kwadratu o dwóch kondygnacjach: dolna konstrukcji słupowej z
przejściem na przestrzał, górna konstrukcji zrębowej, oddzielona
daszkiem okapowym, z prostokątnymi okienkami. Dołem dzwonnicy
biegnie fartuch. Wewnątrz portal z rzezanymi rozetami, datą budowy i
nazwiskiem cieśli. Pokryta dachem namiotowym o falistych połaciach
pobitym gontem, zwieńczonym czworoboczną pełną (pozorną) latarnią.
Po remoncie w 1967 roku planowano uczynienie z niej filii MBL w
Sanoku. Jednakże w Boże Narodzenie wdarli się do cerkwi siłą
mieszkańcy Czerteża, a w 1968 roku władze uznały status quo i aż do
1995 roku odbywały się tu nabożeństwa rzymskokatolickie. Wtedy to
bowiem powstał we wsi nowy, murowany kościół i cerkiew nie była już
potrzebna. Ostatnimi opiekunami cerkwi byli Słoneccy z Jurowiec.
Obok cerkwi znajduje się stary, przycerkiewny cmentarzyk.
Od października 2008 roku właścicielem i opiekunem cerkwi jest
Fundacja Metropolity Andrzeja Szeptyckiego.
Tekst: Robert Bańkosz, ze strony: www.filokalia.pl/o-cerkwi
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz