Radoszyce
cerkiew przy granicy
Cerkiew w Radoszycach jest orientowana- czyli prezbiterium skierowane jest ku wschodowi. Położenie takie ma symbolizować rolę Chrystusa, który rozświetlił mroki ziemi- niczym wschodzące słońce. Ogólnie rzecz biorąc natomiast- tradycja ta dotyczy nie tylko świątyń chrześcijańskich, jest bardzo stara i nawiązuje do kultu słońca.
Drewniana budowla posiada konstrukcję zrębową (ściany z poziomo ułożonych brusów lub bali, powiązane na łączach za pomocą nacięć i usztywnione klinami) o równej wysokości zrębu poszczególnych części. Jest trójdzielna (często wzmiankowana jako pozornie dwudzielna), składa sie z prezbiterium i wydłużonego pomieszczenia, które wewnątrz podzielone jest na nawę i babiniec a w związku z tym z zewnątrz sprawia wrażenie tylko dwudzielnej. W Radoszycach dodatkowo wyodrębniony wewnętrznie jest niewielki przedsionek. Nad przedsionkiem znajduje się mała wieża o konstrukcji słupowej.
Obiekt przykryty jest dachem jednokalenicowym, dwuspadowym z trzema baniastymi hełmami: nad prezbiterium, nawą oraz wieżą. Cerkiew kryta jest blachą, dawniej była pokryta gontem. Powyżej linii okien znajduje się niewielki daszek okapowy.
We wnętrzu ikonostas z końca XIXw. Z ikonami z XXw. oraz polichromia- również z końca XIXw. Ikony strefy prazdników (prazdniki to inaczej ikony świąteczne- 12 małych ikon przedstawiających poszczególne święta, rozdzielone są przedstawieniem ostatniej wieczerzy) zostały skradzione w roku 1991, w ich miejscu znajdują się obecnie kopie. Ikona patrona cerkwi- św. Dymitra znajduje się na niewielkim ołtarzyku przy ścianie wschodniej. Ołtarz główny pośrodku prezbiterium.
Komańcza
cerkiew prawosławna
Komaniecka cerkiew była najczęściej wymieniana jako jedna z trzech zachowanych cerkwi w stylu wschodnio- łemkowskim. Uściślając należałoby jednak przyjąć, że zachowanych cerkwi w stylu wschodniołemkowskim wraz z Komańczą (czyli do 2006r.) było na tym terenie (szeroko rozumianym pograniczu Beskidu Niskiego i Bieszczadów) 6: Komańcza, Rzepedź, Turzańsk, Szczawne, Radoszyce, Wisłok Wielki. Stosując bardziej adekwatny podział zaliczamy w/w obiekty do typu północnowschodniego cerkwi łemkowskiej dzielącego się na dwa warianty: wieżowy i bezwieżowy (wg R. Brykowskiego). Wariant wieżowy cerkwi północnowschodniej posiada niewysoką wieżę nad zachodnią częścią (tj. Nad przedsionkiem lub babińcem), natomiast wariant bezwieżowy posiada zwieńczenia w formie baniastych hełmów nad każdą z części cerkwi.
Komaniecka cerkiew spłonęła 13.09.2006 roku, przyczyną było zaprószenie ognia przez turystów (świece). Z pożaru ocalała dzwonnica, krzyż stojący obok cerkwi oraz fragment przedsionka.
Została odbudowana / zrekonstruowana (jest w zasadzie wierną kopią poprzedniej) końcem roku 2008, przez kolejne dwa lata trwały prace wykończeniowe.
cerkiew grekokatolicka
Drugą z komanieckich cerkwi jest murowano-drewniany obiekt z roku 1988. Stoi ona tuż przy szosie, 300m bliżej (patrząc od skrzyżowania) niż cerkiew poprzednia.
Jak łatwo obliczyć, ma ona zatem dopiero dwadzieścia kilka lat, jednak ciekawostką jest to, iż jest to pierwsza konsekrowana w powojennej Polsce cerkiew. Cerkiew jest drewniano- Murowana. Na kamiennej podmurówce, ustawiono rekonstrukcję drewnianej cerkwi ze wsi Dudyńce w okolicach Sanoka.
Teren wokół cerkwi bardzo zadbany. Obok tablica informacyjna z dokładnym opisem dziejów parafii. Sama cerkiew otwarta jest na ogół dla zwiedzających.
Szczawne
Komaniecka cerkiew była najczęściej wymieniana jako jedna z trzech zachowanych cerkwi w stylu wschodnio- łemkowskim. Uściślając należałoby jednak przyjąć, że zachowanych cerkwi w stylu wschodniołemkowskim wraz z Komańczą (czyli do 2006r.) było na tym terenie (szeroko rozumianym pograniczu Beskidu Niskiego i Bieszczadów) 6: Komańcza, Rzepedź, Turzańsk, Szczawne, Radoszyce, Wisłok Wielki. Stosując bardziej adekwatny podział zaliczamy w/w obiekty do typu północnowschodniego cerkwi łemkowskiej dzielącego się na dwa warianty: wieżowy i bezwieżowy (wg R. Brykowskiego). Wariant wieżowy cerkwi północnowschodniej posiada niewysoką wieżę nad zachodnią częścią (tj. Nad przedsionkiem lub babińcem), natomiast wariant bezwieżowy posiada zwieńczenia w formie baniastych hełmów nad każdą z części cerkwi.
Komaniecka cerkiew spłonęła 13.09.2006 roku, przyczyną było zaprószenie ognia przez turystów (świece). Z pożaru ocalała dzwonnica, krzyż stojący obok cerkwi oraz fragment przedsionka.
Została odbudowana / zrekonstruowana (jest w zasadzie wierną kopią poprzedniej) końcem roku 2008, przez kolejne dwa lata trwały prace wykończeniowe.
cerkiew grekokatolicka
Drugą z komanieckich cerkwi jest murowano-drewniany obiekt z roku 1988. Stoi ona tuż przy szosie, 300m bliżej (patrząc od skrzyżowania) niż cerkiew poprzednia.
Jak łatwo obliczyć, ma ona zatem dopiero dwadzieścia kilka lat, jednak ciekawostką jest to, iż jest to pierwsza konsekrowana w powojennej Polsce cerkiew. Cerkiew jest drewniano- Murowana. Na kamiennej podmurówce, ustawiono rekonstrukcję drewnianej cerkwi ze wsi Dudyńce w okolicach Sanoka.
Teren wokół cerkwi bardzo zadbany. Obok tablica informacyjna z dokładnym opisem dziejów parafii. Sama cerkiew otwarta jest na ogół dla zwiedzających.
cerkiew bez prądu
Położona z dala zabudowań mieszkalnych, w odległości ok. 200 m na płn.-zach. od przejazdu kolejowego, na splantowanym, stromo opadającym zboczu zalesionego wzgórza. Otoczona kamiennym murem (zabezpieczającym przed osuwaniem się stoku), w obrębie którego liczne nagrobki zlokalizowane na stoku, nieco powyżej cerkwi. Od strony zach., na osi cerkwi, wolnostojąca dzwonnica, również usytuowana na stoku powyżej cerkwi.
Cerkiew drewniana, na podmurówce z kamienia łamanego, konstrukcji zrębowej, oszalowana deskami w pionie. Trójdzielna, o poszczególnych członach na rzucie zbliżonym do kwadratu. Sanktuarium zamknięte trójbocznie, z zakrystią od strony pd., nawa szersza, od zach. babiniec z krótkim przedsionkiem, równy szerokością sanktuarium. Okna prostokątne, zamknięte łukiem odcinkowym, w nawie potrójne.
Nawa oraz węższe sanktuarium i babiniec z przedsionkiem kryte dachem kalenicowym o jednakowej dla wszystkich pomieszczeń szerokości, od strony przedsionka przyczółkowo- naczółkowym, nad zamknięciem sanktuarium opadającym trzema połaciami. Wokół babińca z przedsionkiem i sanktuarium szerokie okapy podszalowane deskami. Cerkiew obiegają zdwojone, profilowane gzymsy, z których niższy z blaszanym, wąskim pulpitowym daszkiem okapowym. Nad sanktuarium i nawą ośmioboczne wieżyczki dużych rozmiarów z pseudolatarniami o cebulastych hełmach, nad babińcem duża, czworoboczna wieżyczka nakryta dachem namiotowym. Zakrystia kryta dachem trójspadowym. Połacie dachowe kryte blachą.
Nawa i babiniec jednoprzestrzenne. Sanktuarium wydzielone całkowicie ikonostasem. W babińcu i sanktuarium sufity deskowe, w nawie strop z fasetą. W babińcu nadwieszony chór muzyczny z wybrzuszonym parapetem o pełnej balustradzie. Na ścianach, sufitach i balustradzie chóru polichromia figuralna i ornamentalno-roślinna.
Rzepedźcerkiew drewniana
Cerkiew orientowana, usytuowana w środkowej części wsi, w niewielkiej odległości od drogi wiejskiej (po jej stronie płn.), na terenie łagodnie opadającym w kierunku pd. i stromym zboczem w kierunku wschodnim. Teren cerkiewny wyznaczony kamiennym murem na rzucie zbliżonym do owalu. Po obu stronach muru relikty starodrzewia. W murze od strony zach. Na osi cerkwi, wolnostojąca drewniana dzwonnica. Powyżej cerkwi, za murem od str. płn. rozległy cmentarz.
Cerkiew na podmurówce z kamienia łamanego, drewniana, konstrukcji zrębowej, trójdzielna. Sanktuarium krótkie, na rzucie prostokąta zamknięte trójbocznie, z niewielką, prostokątną zakrystią od płn.
Nawa najobszerniejsza, na planie zbliżonym do kwadratu, poprzedzona prostokątnym, krótszym i węższym babińcem, na którego przedłużeniu niższy, krótki, prostokątny przedsionek konstrukcji słupowej. Bryła wydłużona, zwarta dzięki równej wysokości ścian sanktuarium, nawy i babińca. Ściany w całości pobite gontem, w ich górnej części profilowane, zdwojone gzymsy podokapowe.Nad prezbiterium, nawą i babińcem wielospadowe dachy namiotowe o małym kącie nachylenia połaci, uskokowe z profilowanym gzymsem między połaciami, zwieńczone wysmukłymi hełmami cebulastymi ze ślepymi latarniami, cebulką i krzyżem. Przedsionek i zakrystia kryte dachami pulpitowymi. Okna prostokątne, zamknięte łukiem odcinkowym. Drzwi prostokątne. Nad wejściem z przedsionka do babińca ryty napis fundacyjny.
Wewnątrz w sanktuarium, nawie i babińcu ośmiopolowe kopuły na pendentywach. Sanktuarium wydzielone całkowicie ikonostasem. W babińcu nadwieszony chór muzyczny, z wybrzuszoną balustradą.
Ściany, kopuły, balustrada chóru muzycznego z polichromią figuralno-ornamentalną z 1896 r. (m. in. Na chórze muzycznym widok cerkwi w Rzepedzie przed przebudową w1896 r. i katedry gr.-kat. w Przemyślu).
Wyposażenie wnętrza współczesne cerkwi: architektoniczny ikonostas czterostrefowy, uzupełniony w 1896 r. przez autora polichromii Josipa Bukowczyka, obecnie zdekompletowany, trzy ołtarze boczne o charakterze barokowym- dwa przy ikonostasie, jeden w sanktuarium.
Cerkiew orientowana, usytuowana w środkowej części wsi, w niewielkiej odległości od drogi wiejskiej (po jej stronie płn.), na terenie łagodnie opadającym w kierunku pd. i stromym zboczem w kierunku wschodnim. Teren cerkiewny wyznaczony kamiennym murem na rzucie zbliżonym do owalu. Po obu stronach muru relikty starodrzewia. W murze od strony zach. Na osi cerkwi, wolnostojąca drewniana dzwonnica. Powyżej cerkwi, za murem od str. płn. rozległy cmentarz.
Cerkiew na podmurówce z kamienia łamanego, drewniana, konstrukcji zrębowej, trójdzielna. Sanktuarium krótkie, na rzucie prostokąta zamknięte trójbocznie, z niewielką, prostokątną zakrystią od płn.
Nawa najobszerniejsza, na planie zbliżonym do kwadratu, poprzedzona prostokątnym, krótszym i węższym babińcem, na którego przedłużeniu niższy, krótki, prostokątny przedsionek konstrukcji słupowej. Bryła wydłużona, zwarta dzięki równej wysokości ścian sanktuarium, nawy i babińca. Ściany w całości pobite gontem, w ich górnej części profilowane, zdwojone gzymsy podokapowe.
Nad prezbiterium, nawą i babińcem wielospadowe dachy namiotowe o małym kącie nachylenia połaci, uskokowe z profilowanym gzymsem między połaciami, zwieńczone wysmukłymi hełmami cebulastymi ze ślepymi latarniami, cebulką i krzyżem. Przedsionek i zakrystia kryte dachami pulpitowymi. Okna prostokątne, zamknięte łukiem odcinkowym. Drzwi prostokątne. Nad wejściem z przedsionka do babińca ryty napis fundacyjny.
Wewnątrz w sanktuarium, nawie i babińcu ośmiopolowe kopuły na pendentywach. Sanktuarium wydzielone całkowicie ikonostasem. W babińcu nadwieszony chór muzyczny, z wybrzuszoną balustradą.
Ściany, kopuły, balustrada chóru muzycznego z polichromią figuralno-ornamentalną z 1896 r. (m. in. Na chórze muzycznym widok cerkwi w Rzepedzie przed przebudową w1896 r. i katedry gr.-kat. w Przemyślu).
Wyposażenie wnętrza współczesne cerkwi: architektoniczny ikonostas czterostrefowy, uzupełniony w 1896 r. przez autora polichromii Josipa Bukowczyka, obecnie zdekompletowany, trzy ołtarze boczne o charakterze barokowym- dwa przy ikonostasie, jeden w sanktuarium.
Wisłok Wielki
Wisłok Wielki jest jedną z najstarszych wsi na terenie Beskidu Niskiego. Ziemię tę otrzymali od Kazimierza Wielkiego jego rycerze Piotr i Paweł z Węgier 25 czerwca 1361 r. Nadawany obszar określano wówczas mianem Wysłoczkiem (Wisłoczek). Później otrzymał obecną nazwę.
Jak głosi legenda, wieś założyli rozbójnicy i awanturnicy, czyhający na mienie kupców podążających nadosławickim traktem. Uprawandali to niecne rzemiosło i później: w sanockich zapiskach grodzkich z 1595 r. znajdujemy informację, że syn sołtysa Wisłoka uczestniczył (za wiedzą ojca) w wyprawach polsko- węgierskiej grupy rabusiów. Pop z Wisłoka miał również jakiś udział w napadach. Jeździł on na targi aż do Przemyśla, gdzie sprzedawał zrabowane łupy. Wisłok mógł być wówczas siedzibą grupy tzw. opryszków (nazwisko Opryszko spotyka się zresztą w Wisłoku i dzisiaj). Wieś ma historię o kilka wieków dłuższą.
Jak głosi legenda, wieś założyli rozbójnicy i awanturnicy, czyhający na mienie kupców podążających nadosławickim traktem. Uprawandali to niecne rzemiosło i później: w sanockich zapiskach grodzkich z 1595 r. znajdujemy informację, że syn sołtysa Wisłoka uczestniczył (za wiedzą ojca) w wyprawach polsko- węgierskiej grupy rabusiów. Pop z Wisłoka miał również jakiś udział w napadach. Jeździł on na targi aż do Przemyśla, gdzie sprzedawał zrabowane łupy. Wisłok mógł być wówczas siedzibą grupy tzw. opryszków (nazwisko Opryszko spotyka się zresztą w Wisłoku i dzisiaj). Wieś ma historię o kilka wieków dłuższą.
Archeolodzy podejrzewają, że na wzgórzu, gdzie do dziś stoi dolnowisłocka cerkiew, jest grodzisko. Natomiast według przekazów, na Górze Hawajskiej (naprzeciwko cerkwi, po drugiej stronie Wisłoka) stał kiedyś przebogaty zamek (gród) z miedzianym boiskiem i złotym tramem.
Na terenie Wisłoka zachowało się kilka dawnych chat łemkowskich oraz miejsce po cerkwi pw. Zesłania Ducha Św. z 1874 roku, rozebranej po 1947r. Natomiast do dziś stoi cerkiew greckokatolicka pw. Św. Onufrego z połowy XIX w. Przed cerkwią znajduje się dzwonnica bramkowa wybudowana równocześnie ze świątynią. Obecnie cerkiew pełni funkcje kościoła parafialnego rzymskokatolickiego.
Na terenie wsi zachowały się w sporej ilości stare, żeliwne krzyże i kapliczki przydrożne.
Jaśliska - zabudowa
Obecna zabudowa rynku jest w większości drewniana. Najstarsze budynki z ok. połowy XIX wieku, zachowały się w zachodniej pierzei rynkowej. Przykłady dawnej, drewnianej zabudowy małomiasteczkowej odnaleźć można również przy ul. Węgierskiej oraz ul. Wolańskiej. Powstały one pod koniec XIX wieku i na pocz. XX wieku i nawiązują w konstrukcji, bryle oraz detalu architektonicznym do przyrynkowych budynków z połowy XIX w., drewniane domy podcieniowe z XVIII-XIX w., zajazd z XIX w. oraz resztki murów obronnych z XVI-XVII w.,
Warto odwiedzić murowany kościół pw. św. Katarzyny – wybudowany z inicjatywy ks. bp. Aleksandra Fredry w latach 1724-56, z cudownym obrazem Matki Bożej Królowej Nieba i Ziemi- namalowany na desce lipowej (121 cm x 81 cm)- temperą na gruncie kredowym, w XV w. Na styku Czech i Węgier. Renowacji dokonał Piotr Burnatowicz z Brzozowa w roku 1634. Obraz ten, otaczany kultem i stanowiący cel pielgrzymek Słowaków i Łemków. Został ukoronowany przez Jana Pawła II podczas mszy św. w Krośnie 10 czerwca 1997 r.
Koniecznie należy zwiedzić XVI w. piwnice do przechowywania wina do dziś zachowane pod posesjami przy rynku. Ponadto warto zobaczyć liczne kapliczki, drewniane domy mieszczańskie oraz resztki murów miejskich.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz