Staszów - kirkut

N 50° 33.333' E 21° 10.044'

opis za: https://opencaching.pl/viewcache.php?wp=OP9884

Pierwszy cmentarz żydowski w Staszowie powstał w początkach XVIII wieku, na końcu ul. Świerczewskiego, na podstawie przywileju z 1718 roku. Nekropolia ta funkcjonowała przez około sto lat. Zapewne względy sanitarne sprawiły, że położony w pobliżu zabudowań cmentarz ten został zamknięty w 1819 roku. W tym samym roku komisarz sandomierski nakazał gminie żydowskiej zorganizowanie nowego miejsca pochówku poza terenem zabudowanym. Kosztem 517 złotych polskich Żydzi staszowscy zakupili grunt zlokalizowany na południowy wschód od miasta, przy Drodze Rytwiańskiej, obecnej ul. T. Kościuszki. Po raz pierwszy zmarłych pochowano tam jednak dopiero w 1825 r.

Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu w zbiorowej mogile pochowano kilkadziesiąt osób, rozstrzelanych przez nazistów podczas deportacji w listopadzie 1942 r. W tym samym czasie rozpoczęła się dewastacja nekropolii, która trwała także przez kilkadziesiąt lat po wyzwoleniu. Pochodzący ze Staszowa Jack Goldfarb tak opisał stan tego miejsca, zapamiętany podczas wizyty w 1963 roku: "Cmentarz był porzucony, zaniedbany. Odpadki, śmieci, butelki - wszystko to leżało na świętej ziemi. (....) Praktycznie wszystkie spośród setek nagrobków zostały wyrwane i zabrane. Jedynie stara kamienna ściana nadal oznaczała to miejsce".

Restauracja cmentarza rozpoczęła się na początku lat dziewięćdziesiątych. Nekropolia została ogrodzona, ustawiono kilkadziesiąt odnalezionych macew. Na cmentarz powróciło około 150 nagrobków, odzyskanych z domu przy ul. Kościelnej, w którym w latach drugiej wojny światowej istniała siedziba gestapo. Podczas prac udało się ustalić lokalizację masowego grobu, w którym złożono ciała ofiar egzekucji dokonanej w listopadzie 1942 r. W dniu 9 listopada 1992 r. na cmentarzu odsłonięto Pomnik Pamięci Ofiar Holocaustu.

• Więcej: http://cmentarze-zydowskie.pl/staszow.htm
• Uwaga: by wejść na teren cmentarza - należy wcześniej umówić się z osobą posiadającą klucze do bramy.