czwartek, 3 września 2020

Chęcińskie judaica

Cmentarz żydowski

N 50° 47' 44.22'' E 20° 28' 13.86''



Cmentarz żydowski w Chęcinach położony jest na północno-wschodnim zboczu Góry Zamkowej. Na terenie nekropolii znajduje się około 150 nagrobków w różnym stanie zachowania. Wykonano je głównie z piaskowca i marmuru chęcińskiego. Najstarsze z nich pochodzą z drugiej połowy XVII wieku. Zachowały się również grobowce w formie sarkofagu. Całość otoczona jest dość wyraźnymi pozostałościami kamiennego muru. Kirkut jest zaniedbany. Jedynie w południowej, najstarszej części nekropolii widoczne są ślady prac porządkowych. Cmentarz ma powierzchnię 4 ha.

Mykwa
N 50° 47.949' E 20° 27.934'

Mykwa– w judaizmie zbiornik z bieżącą wodą do mycia naczyń skalanych nieczystością rytualną. Od średniowiecza łączona była z łaźnią, również określaną tym tytułem. Osoby przechodzące na judaizm musiały odbyć rytualną kąpiel w mykwie, w obecności trzech świadków. W czasie takiej kąpieli woda powinna pochodzić z naturalnego źródła (np. deszczu), a odbywająca ją osoba powinna zanurzyć w wodzie całe ciało. Chasydzi codziennie przed modłami odbywają podobną kąpiel, wszyscy mężczyźni są natomiast zobowiązani do tego przed świętem Jom Kippur. W judaizmie ortodoksyjnym żydówki powinny odbywać kąpiele przy okazji każdego ważnego wydarzenia w ich życiu.

Synagoga
N 50° 47.988' E 20° 27.871'

Synagoga została zbudowana po 1638 roku, za zgodą króla Władysława IV Wazy. W 1657 roku, po zniszczeniach, jakich dokonano podczas najazdu Jerzego II Rakoczego, synagogę gruntownie wyremontowano oraz przebudowano. Wówczas podzielono babiniec na dwa pomieszczenia oraz zmieniono w głównej sali modlitewnej sklepienie z płaskiego na kolebkowe z lunetami. W 1700 roku zmniejszono wejście do sali modlitewnej z przedsionka i wstawiono prostokątny portal, ufundowany przez zamożnych członków gminy żydowskiej. W 1905 roku budynek został znacznie uszkodzony   podczas pożaru. Rok później, staraniem gminy żydowskiej synagogę wyremontowano, wykonano nowy wystrój wnętrza, zmieniono dach  oraz zbudowano schody prowadzące na drugą kondygnację południowej przybudówki. 

Podczas II wojny światowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi. Po zakończeniu wojny budynek synagogi został wyremontowany i dostosowany na potrzeby kina i biblioteki. W 1958 roku ponownie przeprowadzono remont oraz zrekonstruowano czteropasmowy dach, przeznaczając synagogę na Gminny Ośrodek Kultury.  W latach 1991-92 przeprowadzono kolejne prace remontowe. 

Murowany z ciosów kamiennych   i cegły budynek synagogi został wzniesiony na planie prostokąta, w stylu późnorenesansowym. Nakryty jest czterospadowym dachem krytym gontem. Okna ujęte są w kamienne, późnorenesansowe obramowania. Narożniki budynku wzmocnione są szkarpami. Kwadratowa główna sala modlitewna nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. W jej wnętrzu zachowały się resztki dekoracji stiukowej oraz polichromii, a na ścianie wschodniej manierystyczny Aron ha-kodesz z XVII wieku. Wykonany jest z czarnego marmuru dębnickiego i marmuru chęcińskiego w formie portalu zwieńczonego koroną na Torę. Dodatkowo zdobią go marmurowe kule armatnie.  Zachowały się również dwie renesansowe kamienne skarbony oraz wczesnobarokowy portal z połowy XVII wieku do sali głównej wykonany z marmuru chęcińskiego. Sklepienie kolebkowe prostokątnego przedsionka jest ozdobione rozetami z motywami roślinnymi oraz profilowanymi żebrami.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz