Park podworski Wodzickich - Poręba Wielka

Tekst i zdjęcie pochodzą z opisu skrzynki, którą znaleźliśmy w towarzystwie Wilczycy i Kazika podczas pobytu w Porębie na warsztatach wilczych... Tak naprawdę podczas pobytu na GSM w Gorczańskiej urwaliśmy się na owe warsztaty. I to było doświadczenie jedyne w swoim rodzaju...
Na razie wrzucam tekst z geocaching, ku pamięci... 
Żeby mnie skleroza nie zżarła z ciamlaniem, bo o Porębie planuję napisać już od dłuższego czasu... Zresztą... o wilkach też:)

=============================================================================

Od XVI wieku Poręba Wielka należała do dóbr królewskich. Na mocy konstytucji z 1607 roku klucz porębski* otrzymał Stanisław Lubomirski. W 1720 roku dobra odziedziczyła Marianna Lubomirska (Sanguszko). W 1749 roku Janusz Aleksander Sanguszko sprzedał dobra Michałowi Wodzickiemu. W 1764 roku dobra przeszły w ręce brata Michała - Piotra, a następnie odziedziczył je Eliasz Wodzicki. Ostatnim właścicielem majątku przed wybuchem II wojny światowej był Ludwik Wodzicki.
W czasie II wojny światowej dwór zajęli Niemcy, a w 1945 roku zabudowania dworskie zostały spalone przez partyzantów.
Wzmianki o istnieniu dworu pochodzą z XVII wieku. Wielokrotnie przebudowywany, w okresie przedwojennym przybrał formę klasycystycznego dworku polskiego: wzniesiony na planie prostokąta, dwutraktowy, z sienią i salonem na osi, otoczonymi czterema symetrycznie rozmieszczonymi pomieszczeniami. Wejście poprzedzał ganek. Budynek pokryty był czterospadowym, gontowym dachem mansardowym.

Park podworski Wodzickich
Początek historii parku dworskiego to druga połowa XIX wieku. Tradycyjna część parku - park dolny położona jest bliżej potoku Porębianka, na wysokości 510-540 m n.p.m., zaś park górny z fragmentem lasu grądowego i sad znajduje się na wysokości 510-540 m n.p.m. Granicę między nimi stanowi skarpa umocniona kamiennym murem, przez którą poprowadzona została aleja spacerowa.
W parku dolnym zachował się zabytkowy drzewostan (niestety często w opłakanym stanie), kamienny mur, umocnienia koryta potoku, mostki. Przez park prowadzi ścieżka przyrodnicza, kolejne tabliczki opisują m.in. gatunki drzew.
W odtworzonych stawach dworskich ma swoje stanowiska lęgowe wiele płazów m.in. żaba trawna i ropucha szara.
W 1934 roku park dworski został wpisany do rejestru zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki. Wpis ponowiono w 1992 roku. Od 1983 roku jest administrowany przez GPN.

Oficyna dworska
Została odbudowana w latach 40. XX wieku. Skarpę, na której stał budynek umocniono murem oporowym, zabudowywując pierwotne wrota wjazdowe. Wielką piwnicę podzielono ścianami działowymi.
Do 1973 roku w oficynie mieściła się siedziba Nadleśnictwa Poręba Wielka. W 1981 roku zabudowania przejął nowopowstały Gorczański Park Narodowy.



Wiąz Łokietka
Dożył prawie 320 lat i uznawany jest za najgrubszy okaz tego gatunku w Polsce. Według pomiarów z 1967 roku miał 33 metry wysokości, 212 cm średnicy, a obwód jego pnia wynosił 665 cm. Złamał się w latach 70. XX wieku pod wpływem silnego wiatru.



Lamus
Wybudowany pod koniec XVIII wieku lamus, umiejscowiony jest przy południowej bramie. Jest to jedyny zachowany obiekt w parku, który ocalał po pożarze. Drewniany budynek z piwnicami i kamienną przybudówką tzn. lodownią, pokryty jest gontem. Na dachu znajduje się sygnaturka, w której dawniej umieszczony był dzwon.



Kapliczka
Przy głównej alei parku dolnego, u podnóża skarpy warto zwrócić uwagę na kamienną kapliczkę krytę gontem. Została ona wybudowana przez Wodzickich w latach 30. XX wieku. W 2006 roku podczas wichury, została uszkodzona przez upadające drzewo. Odbudowano ją w 2007 roku.



Klucz Porębski - nazwa dla ośrodka administracyjno-gospodarczego (1200 ha), w którego skład w momencie jego powołania weszły: Niedźwiedź, Podobin, Witów, Zawada, Konina, Łostówka, Łętowe, Mszana Górna i Lubomierz.

Źródła i więcej...:
Strona GPN (polecam):http://www.gorczanskipark.pl/page,art,id,291,kategoria,Historia_dworu_w_Porebie_Wielkiej_.html
Dwory Małopolski w fotografii archiwalnej, Marzanna Raińska, Graf_ika, Warszawa 2013 (również polecam, piękna książka)
Tablice informacyjne rozmieszczone w parku