Trybsz - wieś spiska

Tekst pochodzi z: http://www.zzw-niedzica.com.pl

Nieduża wieś spiska u pd.-zach. przedgórzy Pienin Spiskich, w głęboko wciętej dolinie Trybskiej Rzeki, prawobocznego dopływu Białki. Wysokość 650-675 m. Krótka ulicówka rozciągnięta wzdłuż drogi Nowy Targ - Niedzica. Z trzech stron wznoszą się stromoboczne bezleśne grzbiety: od pn. Ubocz, od pd. - Zapłocie, Wąska i Szeroka. Ogólna powierzchnia gruntów zajmuje 1176 ha, z tego 40% przypada na lasy, 14% na łąki i pastwiska. Mieszkańców 800.

Wieś należała do klucza dunajeckiego (niedzickicgo)- W l. 1589-94 Olbracht Łaski sprzedał ją rodzinie Horvathów - w dokumentach sprzedaży występuje nazwa Trepsia, Trepschya.  Od 1769 samodzielna parafia, wcześniej kościół filialny parafii Frydman. Ok. 1820 wieś liczyła 88 domostw, w 1880- 624 mieszkańców, w 1931 - 588. Do lat międzywojennych utrzymała się pańszczyzna kościelna: 2 poddanych odrabiało po 18 dni rocznie. W r. 1845 urodził się tu Franz (Ferenc) Dénes, znany spiski badacz Tatr i Pienin. 

W r. 1921 pisał o Trybszu (" Trypsach ") Mieczysław Orłowicz: " Wieś dość uboga, przetrzebiona przed wojną silną emigracją do Ameryki, wygląd zepsuty wielu bezstylowymi doma­mi murowanymi, do których stawiania rząd węgierski zmuszał ludność. Stary kościółek ma, podobnie jak w Dębnie, czworoboczną wieżę, której cześć dolna murowana, służy za babiniec, ściany i sufit podobnie jak w Dębnie malowane (...) Belki spajane kołkami, bez pomocy gwoździ." W r . 1937 założono wodociąg grawitacyjny. Na początku lat 50. część wsi zniszczył wielki pożar.

Trybsz jest ważną ostoją spiskiego folkloru. Można tu zobaczyć tradycyjne stroje z oryginalnym zdobieniem spodni i sukman. Edyta Starek wyróżnia w ubiorze spiskim specjalną odmianę "trybską". Zachowało się kilka starych drewnianych zagród, na niektórych rzezane w drewnie kapliczki.

murowany neogotycki kościół Św. Elżbiety

Przy drodze stoi murowany neogotycki kościół Św. Elżbiety, zbudowany ok. 1900 r. (w 1902 "daleki od wykończenia", w 1905 konsekrowany). Ołtarze przeniesione są ze starego kościółka, stamtąd też pochodzą gotyckie monstrancja i kielich. Dzwon z r. 1629.

Stary kościółek.  

Obok ciemnieje skromny drewniany kościółek, zbudowany podobno w r. 1567, restaurowany w w. XVIII. Po wystawieniu nowej świątyni podupadł, w 1924 rozebrano przylegającą do nawy wieżę i zakrystię. W r. 1937 wstępnie za­bezpieczony z zamiarem utworzenia muzeum spiskiego, po wojnie poddany był zabiegom konserwatorskim (w l. 1953-56, 1972 i 1976). Budowla ma konstrukcję zrębową. Po zakrystii pozostał prowadzący do niej portal z nadprożem wyciętym w "ośli grzbiet" ( od pn. ). Wnętrze przykryte jest jednolitym pułapem, w nawie z zaskrzynie­niami. Temperowa polichromia z r. 1647 - już w końcu XIX w. "bardzo zatarta " - została wykonana w kilka lat po odebraniu świątyni protestantom - za sprawą ówczesnego proboszcza, ks. Jana Ratułowskiego.

"Choć wątpliwy jest jego udział w realizacji malowideł w sensie warsztatowym, to z całą pewnością czynny był przy powstawaniu kon­cepcji ideowej całości i wyłącznie jemu przypisać należy autorstwo ikonograficzncgo programu oraz układu treści i ogólną kompozycję całości. (...) Z inskrypcji łacińskiej umieszczonej na ścianie kościoła, pod amboną, dowiadujemy się, że właśnie pod dyktando owego probo­szcza dogmaty wiary zajaśniały dla ludzi żywymi barwami; on też prawdopodobnie ułożył szereg wierszowanych łacińskich napisów objaśniających poszczególne sceny (...)." (Stanisław Szymański, 1970). Ściany prezbiterium pokryte są wizerunkami świętych, zaś pozbawioną okien ścianę pn. zdobią duże kompozycje. Najokazalsze malowidła pokrywają pułapy. W prezbiterium są to sceny Koronacji i Wniebowzięcia NMP. W tle krajobraz górski, uważany za najstarszą polską panoramę Tatr (?) - były nawet próby identyfikacji poszczególnych szczytów. Na stropie nawy w przedstawieniu Sądu Ostatecznego również można się dopatrzeć widoku na góry. Po prawej stronie ściany tęczowej wisi skrzydło tryptyku z wizerunkiem Chrystusa z 2 poł. w. XVI, część środkową z postacią św. Elżbiety przeniesiono do nowej świątyni. Jawor i lipę uznano w r. 1935 za zabytki przyrody.

Wycieczki:

• Do Przełomu Białki pod Kramnicą
• do Białki przez Trybski Bór; na Czarną Górę (903 m) z pięknym widokiem na Tatry; 
• do Dursztyna. Kąpiele w Białce. 

Na pn. od wsi i od doliny Trybskiej Rzeki ciągnie się na długości 5 km grzbiet Rozpucia, którego wierzchowiną wiedzie droga o ładnej nazwie Powierchówka. Franz Denes wspomina (1932), że jako chłopiec często wędrował tą drogą, tęsknie popatrując na Tatry. Widok ten - jak pisze - pełne uznanie zyskał już ok. 1860 r. u wiedeńskich geologów.