 |
| Tekst i zdjecie z folk24.pl |
Tradycja obrzędów ludowych sięga zamierzchłych czasów, gdy człowiek drżał przed potęgą żywiołów i starał się przebłagać ich moce. Pełne piękna, radości i umiłowania życia, zwyczaje najlepiej wyrażają etniczną samoświadomość Bułgarów, dowodząc jednocześnie rozwoju kultury, która mimo wielu zagrożeń zdołała przetrwać.
Bułgarski rytuał Survakari, odprawiany przez mężczyzn, mający charakter inicjacyjny, związany był z Nowym Rokiem i jego wigiliź według kalendarza juliańskiego (13 i 14 stycznia).
Surwakari to mężczyźni, którzy w Nowy Rok chodzą od domu do domu, życząc wszystkim szczęścia. Po północy wyruszają z domów, niosąc zdobione kłosy zbóż, i składają życzenia zdrowia, pomyślności i długiego życia. Każdy z nich trzyma obowiązkowo rozmaicie zdobione kłosy (tzw. surwaczki), którymi uderza ludzi po plecach. inną grupą są koledari (kolędnicy), którzy przed wigiliź Bożego Narodzenia także odwiedzają domy, życząc szczęścia i pomyślności. Ich atrybutem jest koledarka- długi, bogato rzeźbiony kij dębowy. Kolędowanie to bardzo bogaty obrzęd, łączący pieśni, tańce i błogosławieństwa.
Początek wiosny zaznaczają kukeri - obrzęd, do którego niezbędne są dłuższe przygotowania. Każdy uczestnik przygotowuje sobie własną maskę, kolorową, zdobioną paciorkami, tasiemkami i wełnianymi kutasikami. Każda maska jest inna, a bogactwo zdobień świadczy o umiejętnościach i zmyśle artystycznym kukera. Uczestnicy przywdziewają też kolorowo zdobione stroje, które każdy sam sobie przygotowuje. Najważniejszym elementem obrzędu jest symboliczna orka i siew- wieszcząca bogate zbiory z pól i ogrodów. Główny przebieraniec, przy którego pasie brzęczą dzwonki odganiające zło i choroby, ukazuje gestami kołysanie się bogatego łanu zboża.
Innym dawnym bułgarskim zwyczajem, obchodzonym w pierwszej połowie lutego jest Trifon Zarezan. W Dniu Winiarza przycina się winną latorośl i spryskuje pędy winem. W winnicach śpiewa się pieśni i tańczy wokół pól. W niektórych miejscach wybiera się "Winnego Króla", dekorowanego koroną splecioną z gałązek winnych.
Podstawowy obrządek tego święta- podcinanie winorośli- przypomina nam o zbliżającej się wiośnie. Podcinanie wykonywane jest głównie przez mężczyzn, właścicieli winnic.
Martenica to zwyczaj, znany także w Rumunii pod nazwą M rii or, pochodzący jeszcze od starożytnych Traków. Pierwszego marca wszyscy obdarowują się nawzajem martenicami, tj. małymi zwitkami czerwonej i białej wełny. Dawne martenice miały postać pęczka czerwonej lub białej wełny, do których czasem przywiązywano srebrną lub złotą monetę. W niektórych regionach tego dnia kobiety ubierają się całkowicie na czerwono; na północnym wybrzeżu gospodynie narzucają na drzewa owocowe czerwoną płachtę lub rozrzucają na polach czerwoną wełnę, aby zapewnić urodzaj. Pasterze zawiązują białe i czerwone nitki na szyjach swoich zwierząt.
Martenice - są to "amulety" zrobione z czerwonej i białej (a w niektórych rejonach niebieskiej) włóczki. Czasami martenica przybiera kształt chłopca i dziewczyny, nazwani Piżo i Penda.
Obyczaje dnia św. Jerzego (Gergiowden, ) są związane z pracą, jako że dzień ten- 6 maja- rozpoczynał kiedyś sezon hodowli i handlu. W noc poprzedzającą 6 maja młodzi chłopcy zbierają wierzbowe witki, by umaić nimi domy, zabudowania gospodarcze i bydło. Tej nocy gania się też owce na pastwiska, wierząc, że rosa w dniu św. Jerzego zyskuje właściwości lecznicze. To radosny dzień, pełen śpiewów, życzeń pomyślności i urodzaju, a towarzyszące mu zwyczaje zachowały się szczególnie dobrze. Warto dodać, że spożywa się też wówczas specjalnie przygotowane dania.
W dzień "kwiatowego Georgi" (bo i taką nazwę można spotkać), w większości regionów ma miejsce tzw. predoj- czyli poranny udój owiec, dokonywany w bardzo podniosłej atmosferze i związany z wieloma "magicznymi" czynnościami.
Łazaruwane to następny dobrze zachowany zwyczaj, o słowiańskim pochodzeniu, praktykowany w całej Bułgarii. W okresie Wielkiego Postu dziewczęta uczą się tradycyjnych pieśni i gier, które się tego dnia odbywają. To święto płodności, miłości i małżeństwa, które ma wiele wersji, ale wspólnym elementem jest zawsze zamążpójście młodych dziewcząt.
Przy dźwiękach gajdy (bułgarska kobza) najbardziej popularna panienka w miejscowości podnosiła wysoko flagę przygotowaną na okazję Łazarowden i prowadziła horo (bułgarski taniec ludowy, przy którym tańczący trzymając się za ręce tworzą długi Wąż)
Podobnie jak w Polsce, na Wielkanoc maluje się pisanki wedle dawnych wzorów. W mitologii starożytnej jajka miały moc magiczną i leczniczą, a wierzenie to przetrwało po dziś dzień w kulturze ludowej.
Nestinari tańczą na żarzących się węglach. To starożytny rytuał religijny, wypędzający choroby, przynoszący zdrowie i płodność. Przedstawienia takie można zobaczyć w niektórych restauracjach w Nesebyrze i Albenie.
Peperuda, czyli motyl) to rytuał związany z modłami o deszcz. Młode dziewczęta ozdabiają się kwiatami i zielenią i jedna z nich jest wybierana na "motyla". Dziewczęta tańczą i śpiewają, prosząc o deszcze w każdym domu, a "motyl" jest skrapiany wodą.
Jedną z najlepszych okazji, by zobaczyć tradycyjne stroje w całej okazałości, jak również tańce i obyczaje, jest uczestnictwo w bułgarskim weselu. Składa się ono z dwóch części: zaręczyn i właściwego wesela. Obrzędy podczas zaręczyn mają głównie charakter prawny, podczas gdy wesele wyraża aprobatę całej społeczności na połączenie dwóch rodzin. Cała ceremonia trwa ok. 10 dni.
Wspomnieliśmy już o tradycyjnym stroju, teraz należałoby go opisać dokładniej. Główne typy Narodowego stroju bułgarskiego wykształciły się w późnym okresie feudalnym i wyraźnie określają etniczną przynależność noszącej go osoby. Tradycyjny strój jest zawsze robiony samodzielnie - artyzm jego wykonania świadczy o zręczności gospodyni. Mężczyźni nie przykładali się do szycia strojów: ich wkładem było barwienie tkanin i zszywanie fragmentów odzieży.
Tradycyjnymi materiałami były płótno lniane i konopne oraz wełna, a w 2. poł. XIX w. przyjęły się też jedwab i bawełna. Skóry używano niemal wyłącznie do wyrobu obuwia (tradycyjne bułgarskie buty to cyrwuli, rodzaj góralskich kierpców), a z futra szyto kołpaki, futrzane czapki typowe dla mężczyzn z górskich okolic.
Dobór elementów stroju zależał od wielu czynników, od rodzaju wykonywanej pracy i od układów społecznych w patriarchalnej wiosce bułgarskiej. Nie ma ściśle zaznaczonych granic między zasięgami rozmaitych strojów Narodowych w Bułgarii.
Wiele spośród typów stroju zachowało cechy z dawnych czasów, kiedy to strój wyraźnie wskazywał na wiek, rolę pełnioną w obrzędach i rytuałach, stan cywilny. Najważniejszą cechą stroju jest dobór i zestawienie odpowiednich ozdób z kolorowego materiału. Także sposób noszenia ubrania i dodatkowe akcesoria mają określone znaczenie. Przykładowo, mężatki musiały mieć włosy zakryte, podczas gdy młode dziewczęta nosiły je rozpuszczone. Biały strój był obowiązkowy dla młodych mężatek, a wzbroniony niezamężnym dziewczętom.
Forma bułgarskiego stroju ludowego jest jednym z największych i nieprzemijających osiągnięć Narodowych, wyrazem bogatej kultury duchowej, wielkiego potencjału twórczego i niezaspokojonego dążenia do piękna. Ozdoby, wyłączne dzieło Rąk kobiecych, są znakiem tradycji rodzinnej i klanowej, statusu społecznego i chęci, by zaprezentować się możliwie najlepiej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz