W ramach wsiowego pobytu, wybrałam się dziś na zakupy do "Jądra Woła", jak zwykliśmy w rodzinie mawiać o Jordanowie. W okolicy zostało założonych kilka keszy (patrz: geocaching) w miejscach co najmniej ciekawych. Niektóre z nich zasługują na uwiecznienie, zwłaszcza, że skrzynki "wcięło" (dzień naznaczony czterema DNF-ami, niestety i ani jednym znalezieniem. Ale i tak bywa - szczególnie, jeśli się zabiera za szukanie keszy, których ostatnie znalezienie zostało odnotowane co najmniej rok wcześniej...) Chwila moment, a skrzynki zostaną zarchiwizowane (bo - jak w przypadku Szkoły w Bystrej - wszystko na to wskazuje). Dlatego na bezczelniaka zupełnie, kradnę niektóre opisy... Zwłaszcza, że znaleźć w internetach podobne informacje jest bardzo ciężko.
=============================================================================
Po "starej szkole" w Bystrej śladu dzisiaj już nie ma.
Funkcje edukacyjne przejęła w 1959 r. nowa szkoła, choć w starej szkole jeszcze do lat 90tych odbywały się niektóre zajęcia lekcyjne. Osiem lat temu - w 2008 roku - budynek starej szkoły (z pięknym, drewnianym ganeczkiem) został zastąpiony nową Przychodnią Zdrowia.
Stara szkoła została jedynie we wspomnieniach i... co cieszy,... pracach licencjackich.
Poniższy opis (wraz ze zdjęciem) został wzięty z opisu kesza nr GC3VV6D -
Stara Szkoła w Bystrej Podhalańskiej, założonej przez tofika, któremu bardzo dziękuję za bardzo ładny opis i przypomnienie tłumom działalności jednej z lokalnych szkół.
Poniżej oryginalny tekst:
=====================================================================
 |
Stara Szkoła w Bystrej Podhalańskiej |
Początki szkolnictwa w Bystrej sięgają roku 1866, kiedy to zauważono potrzebę podnoszenia wiedzy mieszkańców, tak by zapewniała im ona lepszy byt. Gospodarze Bystrej, jak i innych okolicznych wiosek, zaczęli zakładać szkółki, aby zapewnić wszystkim chętnym naukę czytania. Wystawiono zatem w połowie wsi budynek składający się z jednej większej izby, będącej główną izbą szkolną, oraz drugiej bardzo małej, służącej za areszt gminny. Nauki odbywały się tylko w porze zimowej, objęły one niewielkie grono bystrzańskich dzieci. Nauczycielami byli głównie podróżni, wiejscy chłopcy, lub gospodarze, którzy posiadali chociażby niewielką umiejętność czytania.
Dopiero 20 lipca 1885 roku orzeczeniem Krajowej Rady Szkolnej we Lwowie, została powołana jednoklasowa szkoła filialna, która swoją działalność rozpoczęła 10 września 1886 roku. Pierwszym nauczycielem, który rozpoczął pracę w szkole był Sebastian Tworzydło. Nauki religii w bystrzańskiej szkole udzielali zazwyczaj księża z Jordanowa oraz okolicznych miejscowości. Do szkoły zapisanych było 132 uczniów, z których część uczęszczała do szkoły w Osielcu i Sidzinie. Na zakończenie każdego roku uczniowie pisali egzamin sprawdzający poziom ich wiedzy, zwany „popisem”, prowadził go ks. Proboszcz z Jordanowa a czasem Rada Gminy lub dziedzic.
W sierpniu 1902 roku rozporządzeniem Krajowej Rady Szkolnej we Lwowie przeistoczono jednoklasową szkołę w dwuklasową. Jej kierownikiem, a zarazem nauczycielem był Jan Mikołajczyk. Z czasem powstała trzecia klasa, którą z powodu braku miejsc w budynku szkolnym zorganizowano w wynajętej izbie u Jana Kulki.
W czasie I wojny światowej bystrzańska szkoła nadal prowadziła swoją działalność, kształcąc miejscową młodzież. W dniu 5 listopada 1916 roku została ogłoszona Proklamacja Królestwa Polskiego, która głosiła zapowiedź utworzenia samodzielnego Królestwa Polskiego. Kilka dni później, po tym wydarzeniu młodzież szkolna wraz z nauczycielami wzięła udział w uroczystym nabożeństwie, po którym „przeprowadzono krótką edukację” na temat aktualnych wydarzeń w kraju.
Pod koniec października 1918 roku skończyły się w Galicji rządy austriackie. Na ich miejsce wprowadzono rządy Polskiej Komisji Likwidacyjnej, zachowując przy tym obowiązujące w zaborze prawo. Zniesiono jednak obowiązkową naukę języka niemieckiego, a szczególny nacisk położono na naukę języka polskiego i literatury ojczystej. Zwiększono do czterech lat naukę w szkole.
Po 44 latach pracy, 19 października 1928 roku na własną prośbę zwolnił się kierownik szkoły Jan Mikołajczyk. Na jego miejsce zostało wyznaczone tymczasowe zastępstwo w osobie pani Aleksandry Mikołajczykówny, która 30 sierpnia 1930 roku obowiązki kierownika przekazała Bazylemu Hrywnie. Nowy kierownik okazał się bardzo solidnym i wytrwałym pracownikiem. Jeszcze tego samego roku współtworzy Kółko Rolnicze, które współdziałało z Małopolskim Towarzystwem Rolniczym w Krakowie w zakresie unowocześniania rolnictwa. W ramach kółka organizowane były najróżniejsze kursy i szkolenia takie jak: kurs zakładania gnojowników, zwalczania chwastów, czy hodowli kur zielononóżek, które Bazyli Hrywna sprowadzał z Raby Wyżnej, celem rozpowszechnienia rasowego drobiu.
Szkoła stała się centrum życia kulturalnego i oświatowego wsi. To tu dzieci, oraz wszyscy chętni mieszkańcy wsi mieli możliwość obejrzenia filmu, lub posłuchania audycji radiowej. Bazyli Hrywna przyczynia się również do założenia we wsi mleczarni, punktu skupu jaj, powstania Ligi Pracy Obywatelskiej Kobiet, Związku Strzeleckiego, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej. Od maja 1934 roku B. Hrywna pełnił funkcję prezesa w Ochotniczej Straży Pożarnej.
22 sierpnia w 1939 roku ogłoszono mobilizację żołnierzy rezerwy, do których należał również kierownik szkoły Bazyli Hrywna. Powołany został do Krakowa. W tych dniach odbywały się również w Bystrej manewry 3-go Pułku Ułanów z Tarnowskich Gór pod dowództwem majora Krogulskiego, który zamieszkał w szkole a sale lekcyjne zaczęły pełnić funkcję izby chorych.
1-go września 1939 roku wybuchła druga wojna światowa. Trzy dni później Niemcy wkroczyli do Bystrej. Część mieszkańców wsi wraz z całymi rodzinami, oraz inwentarzem żywym znalazło schronienie w lesie „Bystrzaku”. Wszędzie panował chaos, widoczne były zniszczenia, jakich dopuścili się najeźdźcy.
1 stycznia 1940 roku Bystra została włączona do powiatu nowotarskiego, z siedzibą starosty w Nowym Targu. Funkcję tą pełnił Niemiec Von Dewitz. Wydał on rozporządzenie o usunięciu ze szkół wszelkich symboli narodowych takich jak: polskie emblematy, obrazy, podręczniki do śpiewu, historii i geografii, nazwiska zasłużonych Polaków, a następnie zarządził przekazanie ich na przechowanie wójtom.
Naukę geografii nakazano ograniczyć do geografii fizycznej, natomiast lekcje z języka polskiego miały ograniczać się do nauki czytania i bezbłędnego pisania a z matematyki do prostych rachunków.
Usunięto naukę historii oraz nakazano, aby religii uczono tylko z niemieckiego podręcznika, bez uwzględniania jakichkolwiek narodowych i politycznych aspektów.
Zakazano nawet odmawiania modlitwy „Królowo Korony Polskiej”. Ze śpiewu kazano usunąć wszystkie pieśni o charakterze narodowo-polskim oraz zakazano udzielania prywatnych lekcji.
Nauczyciele zobowiązania byli z kolei do przekazania uczniom informacji, iż przyczyną upadku państwa polskiego była „stronniczość niezdolnego polskiego rządu i podtrzymującego go feudalnego położenia - został uchylony niezdolny, dlatego niemożliwy do utrzymania stan.”
Musieli także prowadzić rejestry wykładanego materiału, a następnie z końcem każdego miesiąca oddawać je do wglądu kierownikowi szkoły. Od 1941 roku ograniczono naukę do podręcznika „Łatwe rachunki dla pierwszej klasy szkół powszechnych” a obowiązkową lekturą dla uczniów była „Sterna”, którą to nauczyciele zobowiązani byli nabyć w takiej ilości, aby była ona dostępna dla każdego.
Rozporządzeniem Urzędu Szkolnego w Nowym Targu szkoła w Bystrej zobowiązana była do zbiórki starego żelaza, szkła, szmat, ziół, kości, tępienia much, komarów, stonki ziemniaczanej, którą nazywano chrząszczem kolorado. Musiała także sporządzać comiesięczne sprawozdanie z rezultatów przedsięwzięcia. Nakazano również zakładanie hodowli jedwabników, oraz pszczół. Na polach Kojsa i Goldmana, piekarza z Bystrej, Niemcy postanowili założyć plantację koksaigsu, z którego miała być produkowana guma. Urząd szkolny wyznaczył uczniów, którzy w ramach zajęć szkolnych mieliby zajmować się uprawą tej rośliny. W przypadku zaniedbania groziły surowe represje.
Młodzież po ukończeniu szkoły musiały rejestrować się w urzędzie pracy. Czyniła to bardzo niechętnie, ponieważ za pośrednictwem tego urzędu werbowano Polaków na roboty do Niemiec. Początkowo nabór ten był dobrowolny, z czasem jednak stał się przymusowy. „Brankę” na roboty do Niemiec organizowano w dużej sali szkolnej. Za nie wstawienie się groziły kary.
W roku 1944 zaniechano prowadzenia lekcji w szkole z powodu zajęcia budynku szkolnego przez Niemców, którzy przeznaczyli go na miejsce dla rannych żołnierzy w bitwach na terenach byłego Związku Radzieckiego. W lecie 1944 roku na niebie pojawiły się samoloty angielskie i amerykańskie. Wznowiono prasę podziemną, organizowano akcje mające na celu pokonanie wroga. Niemcy w sposób bezlitosny i okrutny mścili się za jakąkolwiek działalność polskich partyzantów. Przykładem tego było zamordowanie uczniów - Józefa Pyrtka i Janka Matyasika, oraz spalenie pięciu domów w Bystrej. W jednym z nich w płomieniach zginęła Bronisława Pietrasik.
29 stycznia 1945 roku, kończy się okres okupacji. Ziemi suska została wyzwolona. Jeszcze w tym samym roku, kiedy Niemcy opuścili teren Bystrej, przystąpiono do pracy nad odbudową oświaty. 19 lutego 1945 roku odbyło się pierwsze w odrodzonej Polsce posiedzenie Rady Pedagogicznej. Nauczyciele wracali na swoje stanowiska przedwojenne. Szkoła w Bystrej rozpoczęła działalność jako siedmioklasowa.
Prowadzenie zajęć szkolnych było w znacznym stopniu utrudnione z powodu braku sal. Problem ten rozwiązano, wynajmując mieszkania prywatne między innymi u: Jana Morawki, Franciszka Kulki, Wawrzyńca Pyrtka oraz w Nadleśnictwie Państwowym, które mieściło się we dworze.
Szkoła odradzając się na nowo, nadal pełniła bardzo ważną funkcję kulturotwórczą i organizacyjną, zakładając między innymi w maju 1948 roku Szkolną Kasę Oszczędnościową. Współtworzyła również, działające we wsi Koło Polskiego Czerwonego Krzyża, Ligę Przyjaciół Żołnierza, Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Młodzieży Polskiej, Związek Młodzieży Wiejskiej, oraz koła odbudowy Warszawy, zajmujące się zbieraniem składek na rzecz odbudowy stolicy. Przynależność do części organizacji bystrzańskich uczniów, niejednokrotnie wynikała z politycznego przymusu a nie z własnych chęci czy zainteresowań.
W 1953 roku zlikwidowano administracyjnie nauczanie religii. W Bystrej, do tej pory uczyli jej księża przywożeni furmanką przez rodziców z Jordanowa. Na krótki okres w 1957 roku religia wróciła do szkół, ale cztery lata późnej została znowu całkowicie usunięta wraz z jej symbolami - krzyżami i modlitwą.
Problem związany z brakiem odpowiednich warunków do nauczania pogłębiał się - z roku na rok, było coraz gorzej. Raz na jakiś czas uczniowie mieli możliwość uczestniczenia w seansach filmowych, wyświetlanych w budynku Nadleśnictwa przez kino objazdowe. Połowa sal w budynku szkolnym nie nadawała się do dalszej eksploatacji i wymagała gruntownego remontu. Sale wynajmowane u Jana Morawki nie były przystosowane do warunków zimowych, a sale wynajmowane w budynku Nadleśnictwa oddalone były o około kilometra drogi, co utrudniało przemieszczanie się uczniów. Brakowało również przyrządów gimnastycznych, miejsca do ćwiczeń, brakowało pomocy naukowych. W 1955 roku z inicjatywy miejscowego społeczeństwa założono społeczny komitet budowy szkoły, na czele którego stanął Kazimierz Sobinek.
Rok 1957 przyniósł ze sobą wiele nadziei i radości z powodu rozpoczęcia budowy nowej szkoły, której Inwestorem był Wojewódzki Wydział Oświaty w Krakowie a prowadzącym był Zarząd Budowlany w Nowym Targu, pod kierownictwem Edwarda Kotowskiego.
(tekst historii "starej szkoły" z pracy licencjackiej P. G.)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz